محمد ترکیان - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین-پیشوا، دانشکده کشاورزی، گروه بیماری شناسی گیاهی، ورامین، ایران
رضا پوررحیم - بخش تحقیقات ویروس شناسی گیاهی، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مژده ملکی - استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین-پیشوا، دانشکده کشاورزی، گروه بیماری شناسی گیاهی، ورامین، ایران

سوسن (Lilium spp.)، از خانواده سوسن­سانان (Liliaceae) از جمله گیاهان زینتی با اهمیت اقتصادی بالا می­باشد که بیماری­های ویروسی از مهم­ترین عوامل محدود کننده تولید آن می­باشند. در سال ۱۳۹۳، تعداد ۷۶ نمونه با علائم مشکوک به آلودگی ویروسی شامل موزائیک، بدشکلی، سبزردی، کاهش رشد و نکروز از گلخانه­های زینتی در استان تهران جمع­آوری گردید. آلودگی این نمونه­ها به ویروس موزائیک خیار (Cucumber mosaic virus-CMV) و ویروس موزائیک آرابیس (Arabis mosaic virus-ArMV) با استفاده از روش­های بیولوژیکی، سرولوژیکی و مولکولی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس آزمون الایزا، ۴۵ و ۳ نمونه به ترتیب به CMV و ArMV و پنج نمونه دارای آلودگی توام این دو ویروس بودند. نتایج آزمون الایزا با روش بیولوژیکی و مایه­زنی گیاهان محک مورد تایید قرار گرفت. همچنین با استفاده از روش مولکولی RT-PCR و به کارگیری آغازگر­های اختصاصی، قطعات DNA مورد انتظار ۱۱۰۰ و ۶۹۰ جفت­باز به ترتیب مربوط به ناحیه ژن پروتئین پوششیCMV و ArMV  تکثیر گردید. به کمک روش RT-PCR و آغازگر­های اختصاصی زیر­گروه­های I و II ویروس موزائیک خیار، آلودگی نمونه­های لیلیوم به جدایه­های زیر­گروه I این ویروس تایید شد. برای ردیابی ویروس بدون علائم لیلیوم (Lily symptomless virus-LSV) و ویروس پیسک لیلیوم (Lily mottle virus-LMoV) از روش مولکولی RT-PCR و به کارگیری آغازگر­های اختصاصی استفاده شد که آغازگر­های LMoV منجر به تکثیر قطعه DNA به طول مورد انتظار حدود ۶۵۰ جفت­باز در چهار نمونه شدند. در هیچ یک از نمونه­ها آلودگی با LSV ردیابی نگردید. این اولین گزارش از وقوع آلودگی به ویروس­های ArMV، CMV و LMoV از لیلیوم در کشور می­باشد. روش­های ردیابی بهینه­سازی شده در این تحقیق، در مدیریت این بیماری­ها از طریق تشخیص و حذف منابع آلودگی در برنامه­های تولید پیازچه­های سالم نقش کاربردی بسیار مهمی دارد

لیلیوم, ویروس موزائیک خیار, ویروس پیسک لیلیوم, ویروس موزائیک آرابیس, ردیابی