علی محمدی اشنانی - دانشگاه علوم معارف
زهرا قطبی - araku
علی احمد ناصح - استاد تمام دانشگاه قم

کتاب بصائرالدرجات منسوب به صفار قمی، از جمله کتب متقدم شیعه محسوب و جایگاه مهمی در منظومه اعتقادی شیعه در مساله امامت دارد و حاوی ۱۸۸۱ روایت است؛ در مورد این کتاب، دو چالش؛ انتساب بصائر به صفار قمی و وجود روایات غلوآمیز در آن، بحث های زیادی را برانگیخته است. پژوهه پیش رو، به صورت توصیفی _  تحلیلی، علاوه بر بررسی شخصیت علمی صفار و نقش او در انتقال معارف اعتقادی شیعه، به بررسی کتاب بصائرالدرجات تنها اثر باقی مانده وی، پرداخته و روایات آن را، بازکاوی و بررسی نموده است. یافته های این پژوهش، نشانگر آن است که انتساب این کتاب به صفار، قطعی می باشد و بحث های چالشی برخی در انتساب بصائر به وی، از قرن پنجم نشات می گیرد که جو حاکم بر محافل امامیه، تحت تاثیر عقل گرایی، این بود که گرایش فکری اهل سنت را آشکارا به چالش نکشند، همین امر سبب شد نسبت به محتوا و ماهیت کتاب بصائرالدرجات، با نوعی از کتمان، طوری وانمود شده که گویا این کتاب متعلق به صفار قمی نیست. چالش دوم؛ یعنی وجود روایات  غلوآمیز هر چند اندک در بصائر، ناشی از تفاوت مبانی و روش ابن داوود حلی با وی و متاثر از اختلاف  معنا و مصادیق غلو، نزد محدثان و عالمان قرن چهارم شهر قم بوده است.  

: Basair Al-Darjat, Saffar Qomi, Imamate, Exaggeration, Hadith Sciences., بصائرالدرجات, صفار قمی, امامت, غلو, علوم حدیث.