سحر چنگیز - استادیار گروه هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران

در طراحی سنتی ایران زمین، تنوع بسیاری از نقوش تزیینی وجود دارد که بن مایه ی اصیل آنها بر مبنای تزیین صرف نبوده و پیشینه ی غنی ای از گذشتگان را بر خود حمل میکنند.یکی از این نقوش، نقش» گلدانی« یا »گل و گلدان« است که جلوه ی آن را میتوان به صورت متنوع در میان انواع هنرهای سنتی ایران ملاحظه کرد. از قالبهایی که محملی بر بروز این نقش بوده اند میتوانبه طراحی فرش و تزیینات وابسته به معماری )گچبری، کاشیکاری و...( اشاره کرد. این نقش که -در جایگاه یک الگوی اصلی- باقالب کاشی، بر بدنه ی بناهای اسلامی متجلی شده است، با نگاهی سطحی، تصویری جز یک گلدان با شاخه های گیاهی نیست، اما باتحلیل عمیقتر میتوان به بن مایه های اصلی آن، که ریشه در نمادهای پیشا اسلامی دارد نائل شد. این پژوهش پس از تحلیل اجزای اصلی نقش گلدانی به سه جزء »آب، گلدان، گیاه« دستیافت که هماهنگی زیادی با حضور۵ همین عناصر در آثار باقیمانده ی پیشا اسلامی پیدا کرد. همچنین در این تحقیق، نقش تکرارشونده ی دو برگ در دو طرف یک گل به عنوانی الگویی باستانی مورد واکاوی قرار گرفت.

نقش گل و گلدان،کاشی کاری اسلامی، نمادشناسی »جام-آب-گیاه«، کاشی کاری حرم رضوی