بتول دادخواه - عضو هیات علمی گروه طراحی لباس، موسسه آموزش عالی وحدت، تربت جام، ایران.
زهرا کاشف رونجی - دانشجوی کارشناسی طراحی لباس

یکی از جلوه های بارز معماری اسلامی بناهای آرامگاهی میباشد. هرچند آرامگاه در جامعه اولیه اسلامی در روند شکل گیری و توسعه معماری بناهای مذهبی و غیرمذهبی اعراب پیش از اسلام نقش و جایگاه مهمی نداشت. بعد از ظهور اسلام نقش آرامگاه ها از همراهی با بنیادهای وابسته به آن ها، منزلتی والا پیدا کرد. این امر دلالت بر نقش آنها فارغ از مکانی برای تدفین یا یادبود متوفی بود.آن چه اهمیت بررسی معماری بناهای آرامگاهی در ایران را یادآور میشود، جدا از ساختار معماری بنا یا بناهای وابسته و یا حتی جزئیات آنها، وجود نوعی تفکر و جهانبینی خاص ناشی از اندیشه اسلامی است که اهمیت ویژهای دارد. در معماری اسلامی بعد از توسعه مساجد یا مدارس، آرامگاه ها نقش موثری درارائه و بروز تفکر اسلامی و اعتقادات مسلمانان داشتند.بناهای آرامگاهی جدا از مکانی برای دفن به نسبت جایگاه و منزلت شخص متوفی به محلی برای زیارت، مامنی برای تسکین آلام و دردها و یا کانون عارفان و صوفیان بدل شد. این پژوهش به این سوال پاسخ می دهد که: آیا تفکر و اعتقادات خاص اسلامی در شکل گیری ساختار معماری تربت شیخ جام در طی دوره های مختلف تاریخی موثر بوده است؟با طرح این پرسش ضمن بررسی موقعیت منطقه و جایگاه عرفانی شیخ جام به نحوه شکل گیری و ساخت بنای آرامگاه و روند گسترش آن در سایه تعالیم و آموزه های قرآنی و شیوه های خاص اعتقادی دین مبین اسلام در طی دوره های مختلف میپردازد. این پژوهش به روش کیفی(توصیفی-کتابخانه ای) بوده و با تحلیل داده های موجود در منابع مختلف به بحث و استنتاج می پردازد.

شیخ احمد جام، آرامگاه، معماری اسلامی