وحید حسین زاده - گروه معماری، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران
فاطمه قاسمی - دانشجو کارشناسی مهندسی معماری، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران

در عصر اطلاعات که سرمای فضای مجازی ارتباطات انسانی مبتنی بر مکث، دیدن، گفتگو و شنیدن را سرد ساخته است نیاز به فضاهای جدیدی داریم تا امکان ارتباط مردم محلات شهری که در پیرامون ما حضور دارند را فراهم سازد. در شهر مشهد، از میادین و خیابانهای قدیمی یا بافت قدیمی و تاریخی که میگذری در امتداد خیابانها یا در دل محلات و بعضا در کنار ساختمانهایی قدیمی، فضاهای رها شده بی دفاع شهری نیز وجود دارد که شهرداری به قصد اجرای تعریض معابر، آنها را تملک نموده است. این عقب رفتگیهای خاکستری ضمن نامطلوب ساختن منظر شهر مشکلات فراوانی را برای ساکنان بافت و محله های شهر نیز بوجود آورده است؛ به همین دلیل شهرداری مشهد در راستای گسترش فضاهای عمومی با بافت فرهنگی و اجتماعی و همچنین استفاده بهینه از ظرفیتهای ایجاد شده در فرآیند تملک املاک واقع در پروژه های شهری تا زمان رسیدن به افق برنامه بلند مدت و تبدیل این اراضی به محیط امن و کارآمد، اقدام به راه اندازی فضاهای متنوع و جذاب شهری تحت عنوان (پاتوق محله) نموده است که این امر تلاشی برای بازآفرینی روح زندگی جمعی در شهر و کوششی در جهت تداوم حس تعلق شهروندان است. لذا در این پژوهش مسئله اصلی پاسخ به این سوال میباشد که چه عناصری در معماری سنتی ایران، باعث شکل گیری پاتوق محله های مشهد شده است؟ روش تحقیق در پژوهش پیش رو از نوع کیفی و کمی است. در ابتدا جهت دستیابی به چگونگی شکل گیری پاتوق محله ها و عوامل ایجاد آنها در بازه زمانی مورد نظر پژوهش، پیشینه پژوهش و مبانی نظری به روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای بررسی و تدوین گشت و سپس با مطالعه میدانی بر روی پنج نمونه موردی سنجیده شده است. یافته های این پژوهش نشان میدهد که استفاده از عناصر معماری سنتی میتواند ضمن ایجاد ترتیبی نو در فرآیند شکل گیری فعالیتها، به نوسازی، بهسازی و بازسازی شهر نیز کمک نماید و راهگشای معماران جوان این سرزمین در دوران معاصر باشد چرا که بر اصول و باورهای معنوی مردمان سرزمین ایران تکیه داده شده است.

عناصر معماری سنتی، پاتوق محله های مشهد، فرهنگ، فضای شهروندگرا.