عبدالحمید پاپ زن - دانشیار گروه ترویج کشاورزی و توسعه روستایی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی
حسین حیدری - دکتری توسعه کشاورزی دانشگاه رازی، پژوهشگر و مشاور توان افزایی محلی و توسعه کسب و کارها

تغییر رویکرد جهانی در بحث سلامت و تاکید بر نقش تغذیهی سالم و طبیعی در این مقوله، روز به روز بر اهمیت جایگاه گیاهان دارویی افزوده است، به گونه ای که توجه به گیاه درمانی به عنوان اصلی اجتناب ناپذیرپذیرفته شده و به همین جهت فرایند تولید، توسعه و فرآوری این گیاهان به مثابهی مولفهای اثرگذار بر سلامت، اقتصاد، کارآفرینی و نیز اشتغال پایدار مطرح گردیده است. سوال اساسی این است که چگونه میتوان از پتانسیل ایجاد شده در مقیاس جهانی برای اهدف ملی بهرهگیری کرد و چگونه قادر خواهیم بود گیاهان دارویی، این محصولات با ارزش، را در کانون توجه قرار دهیم. این نوشتار که حاصل تحلیلی کتابخانهای و مبتنی بر تجربهی عملی است موید این است که خوشهی گیاهان دارویی سازهای مطلوب برای تحقق اهداف چند جانبه است. خوشههای کشاورزی به طور اعم و خوشه ی گیاهان دارویی به شکل اخص به تجمیع تولیدکنندگان، کسب و کارهای مرتبط و نهاد هایی گفته می شود که دست اندرکاران این زیر بخش، در محدوده ی جغرافیایی مشخصی هستند و اهداف مشترکی را پی میگیرند. این خوشهها میتوانند مولفههای چندگانه ای را تحت تاثیر قرار دهند که طیف گسترده آن مقوله هایی همچون اقتصاد تولید، خودباوری، ارتقاء دانش تخصصی، فرآوری مطلوب، بازاریابی وحضور جدی در بازارهای داخلی و جهانی و نیز اعتماد به نفس و ارتقاء کیفیت زندگی دست اندرکاران گیاهان دارویی را شامل شود. به رغم آنکه بحث فعالیت بنگاهها و کسب وکارهای کشاورزی در قالب خوشه در جهان سابقهای در حدود یک قرن را دارا میباشد متاسفانه در ایران همانند سایر کشورهای جهان سوم هیچگاه مورد حمایت و توجه نبوده و از این سازهی قدرتمند بهره ای برده نشده. پژوهشی که نوشتار حاضر مبتنی بر نتایج آن است بر آنست که بحث ضرورت ایجاد و یا توسعهی خوشههای گیاهان دارویی در کشور را به چالش بکشد و مدلی اجرایی برای این هدف بزرگ ارایه نماید. نقش تسهیلگری و حمایتی وزارت جهاد کشاورزی و سیستمهای پشتیبان نظیر بانکها و سازمانها و نهادهای بخش دولتی و خصوصی در تحقق این هدف بزرگ بارز و آشکار است.

اشتغال پایدار، خوشههای کسب و کار کشاورزی، گیاهان دارویی، زنجیره ارزش