نقش سازندهای زمین شناسی و توپوگرافی در توسعه اشکال فرسایش آبی حوزه آبخیز گلیداغ، استان گلستان

 مقدمه و هدف: اشکال مختلف فرسایش آبی در بیش تر مناطق ایران مشاهده می شود و هر یک از آن ها نقش و سهم خاصی در تولید رسوب بر عهده دارد. این پژوهش با هدف بررسی اثر ویژگی های زمین شناسی و توپوگرافی در پیدایش اشکال مهم فرسایش آبی در حوزه آبخیز گلیداغ واقع در استان گلستان انجام شده است. مواد و روش ها: ابتدا با استفاده از تصاویر گوگل ارث، عکس های هوایی، نقشه ها و بازدیدهای میدانی، اشکال فرسایشی و خصوصیات آن ها در منطقه مشخص شد. جنس زمین، ارتفاع، شیب و جهت دامنه در منطقه به عنوان متغیرهای مستقل و هر یک از اشکال فرسایش آبی شامل فرسایش سطحی، شیاری، آبکندی و بدلند به عنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شدند. آنگاه لایه های اطلاعاتی متغیرهای مستقل  با لایه اشکال فرسایش در محیط ArcGIS همپوشانی شدند و رابطه بین آن ها از طریق توزیع آماری کای دو (ϰ۲ ) به کمک نرم افزار SPSS به دست آمد. یافته ها: تحلیل همپوشانی نقشه ها بیانگر آن است که اشکال پیشرفته فرسایش آبی شامل فرسایش آبکندی و بدلند در سازند لس و ارتفاعات کم تر از ۸۰۰ متر غالب بوده و از مقدار مورد انتظار، گسترش بیش تری دارند. هم چنین مساحت این اشکال فرسایش در طبقه شیب ۱۰-۰ درصد کمتر است و از شیب ۱۰ درصد به بالا مساحت آنها افزایش می ­یابد. بررسی اشکال فرسایش در ارتباط با جهت دامنه بیانگر آن است که فرسایش آبکندی و بدلند در دامنه های جنوب غربی و غربی غلبه داشته و از مقدار مورد انتظار بیش تر توسعه پیدا کردند؛ در حالی که، در دامنه های شمالی، شمال شرقی و شمال غربی سطح فاقد فرسایش گسترش دارد. ارتباط بین متغیرهای موردمطالعه با اشکال مختلف فرسایش در منطقه با استفاده از آزمون کای دو نشان داد که بین متغیرهای مورد مطالعه و اشکال فرسایش آبی ارتباط مشخص و معنی دار در سطح ۰/۰۱ وجود دارد. شدت رابطه بر اساس ضریب توافق محاسبه شد که بیانگر نقش و اهمیت بیش تر ارتفاع (۰/۶۳۱) و سازندهای زمین شناسی (۰/۴۶۱) در منطقه است. نتیجه گیری: به وجود آمدن اشکال فرسایش در منطقه مورد بررسی بیش تر وابسته به متغیرهای ارتفاع و سازندهای زمین شناسی هستند و از این متغیرها می توان در انتخاب روش ها و راهکارهای اجرایی مناسب برای مدیریت اشکال فرسایش و کنترل شدت آنها استفاده نمود. 

Keywords:

Formations Susceptibility , Geomorphology , Nonparametric Test , Soil Erosion , آزمون ناپارامتری , حساسیت سازندها , ژئومورفولوژی , فرسایش خاک