فاطمه عینلو - Watershed Management Engineering, Department of Rangeland and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Desert Studies, Yazd University, Iran
محمدرضا اختصاصی - Department of Rangeland and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Desert Studies, Yazd University, Iran
مهدی قربانی - Department of Rangeland and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Desert Studies, Yazd University, Iran
پرویز عبدی نژاد - Agriculture and Natural Resources Research and Education Center of Zanjan, Zanjan, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: کمبود ریزش­های جوی، رشد بی­تدبیرانه کاشت محصولات کشاورزی، برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و عدم برنامه مناسب جهت کاهش اثرات نامطلوب ناشی از بحران آب، موجب افت شدید آبخوان­ های کشور گردیده است. این پژوهش با هدف مدیریت راهبردی منابع آب جهت تعیین مناسب­ترین راهکارهای مدیریتی تعادل بخشی آبخوان انجام شده است. مواد و روش ها: تعیین مناسب­ترین راهکارهای مدیریتی تعادل بخشی آبخوان دشت ابهر با استفاده از روش تدوین راهبرد SWOT صورت پذیرفته است. مهم­ترین عوامل داخلی و خارجی(نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید) موثر بر منابع آب بر اساس آمار و اطلاعات جمع‎آوری شده، شناسایی و پس از تکمیل پرسشنامه و نظرسنجی، با استفاده از تصمیم گیری گروهی، بهترین استراتژی و راهکارهای مدیریتی قابل اجرا تبیین گردید. یافته ها: نتایج این بررسی، بیانگر غلبه ضعفها بر قوتها و همچنین تهدیدها بر فرصتها است. به عبارتی، از دیدگاه خبرگان حاضر در جلسه طوفان فکر، شرایط دشت ابهر در ربع محدودیتها- تهدیدها (WT) با راهبرد تدافعی قرار گرفته است که بیانگر بحرانی بودن شرایط آبخوان دشت ابهر، از نظر وضعیت منابع آبی موجود می‎باشد. لذا با توجه به شرایط بحرانی کنونی دشت ابهر و اهمیت مدیریت بهینه و جلوگیری از برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و مد نظر قرار دادن مهمترین ضعف­ها و تهدیدهای اصلی در این دشت و نتایج حاصل از مدل تحلیلی SWOT، مناسب­ترین راهکارهای رسیدن به هدف تعادل بخشی سفره آب زیرزمینی دشت ابهر شامل تمرکز بر روی یکپارچه سازی اراضی و جلوگیری از خرد شدن آنها از طریق سیستم ­های یکپارچه آبیاری تحت فشار، تغییر نوع کشت، شیوه آبیاری، بهره­ مندی از شرایط اقلیمی مناسب جهت کشت گونه های کم آبخواه، موقعیت جغرافیایی مناسب در راستای توسعه صنایع کم آبخواه و تجهیز چاه ­های آب به کنتور هوشمند جهت کنترل و مدیریت مصرف و از طرف دیگر اجرای اقدامات آبخیزداری و تغذیه مصنوعی جهت جلوگیری از بروز سیل و هدررفت منابع آبی و استحصال رواناب سطحی جهت کنترل، مدیریت و استفاده بهینه از منابع آب سطحی و کاهش برداشت از سفره­ های آب زیرزمینی تعیین گردید. نتیجه گیری: با استفاده از ظرفیت فرصتها و قوتهای پیشرو، راهبرد آبخوان دشت ابهر را می توان به راهبرد ST و همچنین WO ارتقاء داد و روند کاهشی حجم آبخوان دشت ابهر کنترل گردد.

Brainstorming, Defensive Strategy, Evaluation Matrix, Strategic Management, Water Resources, راهبرد تدافعی, طوفان فکری, ماتریس ارزیابی, مدیریت راهبردی, منابع آب