محمدرضا عزیزی - دانشیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
عباس واعظ زاده - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

دیوان حافظ بالعربیه شعرا برگردانی منظوم از ۴۹۰ غزل حافظ شیرازی است. این پژوهش در نظر دارد موسیقی بیرونی یا همان وزن عروضی این ترجمه را با تکیه بر ظرافت­های عروض فارسی و عربی بررسی کند. عواملی مانند نوع اوزان، تفاوت شمار ارکان عروضی، تغییر وزن، ضرورت­های شعری، زحافات و افزودن یا کاستن واژه­ها به دلایل عروضی، نقد و ارزیابی شد. به منظور تمرکز بیشتر بر ۲۰ غزل نخست دیوان حافظ تکیه شد، اما برای اطمینان از یافته­ها به سایر غزلیات به ویژه ملمعات نیز توجه شد. روش پردازش داده­ها توصیفی- تحلیلی با رویکرد علم عروض است. نتایج تحقیق نشان می­دهد نحو و گاه حتی بلاغت شعر حافظ در این ترجمه تحت تاثیر موسیقی بیرونی قرار گرفته و زحافات و ضرورت­های شعری را در زبان مقصد به دنبال آورده است. تغییراتی که عروض شعر فارسی در گذر زمان مطابق ذوق و قریحه ایرانی یافته به آسانی در چنبره ترجمه نمی­گنجد. به نظر می­رسد تغییر وزن غالب ملمعات در جریان ترجمه حاضر، گواهی بر این مدعا باشد.

دیوان حافظ بالعربیه شعرا, موسیقی بیرونی, نقد ترجمه