محبوبه پوراحمدی

عقدا یکی از روستاهای کویری ایران است که در منطقه اقلیمی گرم و خشک ایران و در فاصله ۲۶ کیلومتری از شهرستان اردکان یزد واقع شده است. از دیرباز معماران این دیار، از روش های مختلفی برای همسازی با این شرایط نامساعد بهره جسته اند که یکی از این ابداعات که به عنوان یکی از شاخصه های روستای عقدا در آمده است، بادگیرهای یک طرفه آن است. استفاده از بادگیرهای یک طرفه یکی از شاهکارهای مهندسی ایرانیان محسوب می شود که پاسخی مناسب برای تهویه بنا با وجود طوفان های حامل گرد و خاک فراوان بوده است، ولی با گذشت زمان قابلیت های این عنصر نیز کم کم رو به فراموشی سپرده شده و تنها به عنوان یک عنصر تزیینی به آن نگریسته می شود. بادگیرهای یکطرفه در عقدا در عین ایجاد سازگاری با شرایط اقلیمی سخت منطقه، شاخصه اصلی روستا به حساب آمده و نقش هویت بخشی به آن را بر عهده دارند. با وجود آنکه با گذشت زمان، شیوه های زندگی دستخوش تغییر شده اند و در شهرهایی همچون یزد مردم به تدریج از بافت سنتی به بخش جدید شهر مهاجرت نموده اند، با این حال بافت سنتی روستای عقدا همچنان پابرجاست و زندگی در آن جریان دارد، ولی نوع زندگی نسبت به گذشته متفاوت شده و مردم روستا از شیوه های مدرن برای زندگی راحت تر بهره جسته اند. بادگیر که جزو جدایی ناپذیر خانه های سنتی عقدا بوده است، به تدریج عملکرد خود را از دست داده و کاربری آن امروزه تنها به عنوان یک نماد است. استفاده آسان و هزینه ارزان از کولرهای آبی جایگزین استفاده از سرمایش طبیعی بادگیر شده است. در این پروژه سعی بر آن است که بادگیرهای روستای عقدا از لحاظ کالبدی و عملکردی مورد بررسی قرار گیرند و تلاشی در جهت معرفی ساختار این بادگیرهای منحصر به فرد و بازکارایی آن ها صورت پذیرد. مقاله در چهار بخش به بررسی موضوع مورد بحث می پردازد: معرفی ویژگی های معماری عقدا، ، معرفی بادگیر، بررسی و مقایسه کالبدی و عملکردی بادگیرهای یک طرفه روستای عقدا و چهارطرفه یزد و روش های بازکارایی این بادگیرها. به منظور بازکارایی بادگیرها، بعد از معرفی ساختار، عملکرد و ویژگی های اقلیمی، فرضیه هایی جهت بهبود عملکرد بادگیرهای یک طرفه ارائه خواهد شد. به منظور اثبات فرضیه های ارائه شده، نمونه هایی از بادگیرهای احیا شده معرفی شده است که بر اساس فرضیه های پیشنهادی مورد استفاده مجدد قرار گرفته اند و عملا مصداقی برای کارایی مجدد بادگیرها می باشند. روش تحقیق بر اساس مطالعات میدانی، استفاده از شواهد موجود و منابع کتابخانه ای بوده است. همچنین با توجه به بازکارایی بخشی از بادگیر خانه رسولیان و یک بادگیر در شهریار از تجربیات مربوط به اصلاح آن ها نیز استفاده شده است.

Wind catcher, physical body, function, Ventilation, بادگیر, کالبد, عملکرد, تهویه, بازکارایی