حسین ظفری
حسن دارابی

زلزله سال ۱۳۸۲ بم از جمله سوانح مخربی است که باعث کشته و مجروح شدن قریب به ۵۰ هزار نفر و ویران شدن کامل نزدیک به ۸۰ درصد مناطق شهری و روستایی بم و بروات شد. پس از زلزله، بازسازی بم در دستور کار مسولان قرار گرفت. تلفات قابل توجه، گستردگی خسارات وارده، پیچیدگی و هزینه فراوان بازسازی منطقه و عوامل متعدد دیگر سبب شد تا حضور و مشارکت مردم (آسیب دیدگان) در بازسازی بم امری مهم و قابل تامل به شمار آید. در مقاله حاضر به بررسی مصادیق و چگونگی مشارکت مردم در بازسازی پس از زلزله ۱۳۸۲ بم پرداخته شده است. در همین راستا، این تحقیق با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای (جهت تدوین چارچوب مفهومی) و مطالعات میدانی (با حضور در شهر زلزله زده بم و مصاحبه با مردم و عوامل و نیز مدیران ارشد بازسازی)، انجام گرفته است. از آنجا که تحقیق حاضر ماهیتی توصیفی - تحلیلی دارد، بنابراین مبتنی بر شیوه ای کمی و کیفی و با استفاده از پیمایش به سرانجام رسیده است. در این مطالعه، در روش کمی جهت تعیین میزان قابلیت اعتماد و پایایی پیمایش، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. مقدار آلفای کل پرسشنامه برابر با ۹۸/۰ است. جهت تعیین روایی پرسش نامه، از روش اعتبار صوری و با مشاوره افراد ذیصلاح که در این زمینه آگاهی داشته اند، استفاده گردیده است. نتیجه بررسی نشان می دهد که مدیریت بازسازی با ارائه مدلی مبتنی بر حفظ هویت معماری و استحکام بم با محور قرار دادن مشارکت مردم، تلاش نمود تا مدیریت کلان بازسازی را به نحوه نسبتا مناسبی انجام دهد. عمده ترین محورهای مشارکت در آوار برداری، طراحی نقشه واحدهای مسکونی و ارائه مصالح ساختمانی تجلی یافت. در این میان، در آواربرداری و تهیه نقشه های ساختمانی بیشترین مشارکت صورت گرفته است و در سایر موارد، میزان مشارکت نسبتا متعادل بوده است. اگرچه مدل بازسازی بم بستر مشارکت بسیار فعال تری نسبت به سایر بازسازیهای قبلی فراهم ساخت اما با مشارکت به معنای واقعی فاصله داشت. دستیابی به این آرمان نیازمند ظرفیت سازی وتوانمند سازی تمامی بازیگران عرصه بازسازی است.

Participation, Reconstruction management, reconstruction policy, Bam, مشارکت, مدیریت بازسازی, سیاست های بازسازی, بازسازی بم