کامل حمید - دانشجوی دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین الملل قشم
عبدالسلام حمید - دانشجوی دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین الملل ارس

پذیرش خطر در نظام مسئولیت مدنی این نظریه را مطرح می کند که هرگاه شخص به طور ضمنی یا صریح، خطر آسیب وارده ازجانب دیگری را بپذیرد، به علت زیان وارده نمی تواند از فاعل زیان، مطالبه خسارت کند. مطابق نظریه پذیرش خطر، قابلیت انتسابتقصیر به خوانده با ایراد مواجه شده و در نتیجه، مسئولیت ایشان به پرداخت خسارت منتفی خواهد بود )سقوط ضمان(. در حقوق انگلستان، این نظریه با عنوان«دفاع ولنتی»مشهور است؛ مطابق این نظریه در انگلستان، خوانده با طرح و اثبات دفاع قابل قبول،بطور کلی یا نسبی از مسئولیت معاف خواهد بود. این دفاع در همه دعاوی ناظر بر مسئولیت مدنی قابلیت طرح دارد و در صورتتجمیع ارکان تشکیل دهنده آن، مسئولیت مرتفع خواهد شد. در حقوق ایران، پذیرش این قاعده بنحو صریح مورد اشاره قانونگذار قرار نگرفته است، اما می توان آن را مشابه قاعده اقدام«در فرض تسبیب»و قاعده تحذیر )در فقه( دانست که بموجب آن، با اثبات اذن و رضایت زیاندیده )مانند حوادث ورزشی یا عملیات پزشکی و مانند آن( ضمان منتفی خواهد بود. این دو قاعده و انطباق آن رابا نظریه پذیرش خطر می توان در آیات و روایات متعدد، بنای عقلاء و اجماع فقهاء دریافت. در این مقاله که به روش کتابخانه ای وبا اتکاء به نظریات حقوقی )خصوصا در انگلستان( گردآوری شده است، در مقام بررسی آثار مترتب بر اعمال )استنادپذیری( به نظریهپذیرش خطر در طرح دعاوی مسئولیت مدنی خواهیم بود که در پایان به این نتیجه خواهیم رسید که در حقوق ایران و انگلستان،موارد متعددی وجود دارد که برای معافیت از مسئولیت می توان به این قاعده یا دفاع ویژه )در حقوق کامن لا( استناد نمود.

پذیرش خطر، معافیت از مسئولیت، سقوط ضمان، دریافت خسارت، دفاع خاص )در دعاوی مسئولیت مدنی(.