حسین عزیززاده آرائی - کارشناسی ارشد تاریخ
امامعلی شعبانی - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه مازندران
رضا شجری قاسم خیلی - گروه آموزشی تاریخ دانشگاه مازندران

چکیدهجغرافیا به عنوان بستر تحولات و تاریخ به عنوان زمان آن از دیرباز با هم تعامل دو سویه داشته و به عنوان مکملی در سیر تحولات تاریخی مطرح بوده اند. اگر جنگ را به عنوان یک عامل تعیین کننده در سیر تحولات بشری بدانیم، عامل جغرافیا بدان جهت که سهمی بسزا در سرنوشت جنگ ها داشته­اند، شایسته توجه است. در همین راستا از مهم ترین عوامل تاثیرگذار جغرافیایی در نبردها، تغییرات جوی بوده است. تحولات جوی بر روی زمان وقوع، نوع سازماندهی قوا، فرآیند و از همه مهم تر بر نتیجه برخی از نبردها اثر می نهاد؛ بنابراین هرگونه پژوهشی بدون توجه به نقش جغرافیا در پیروزی­ها و شکست­ها ناکافی و نارسا خواهد بود. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی–تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش بنیادین است که حوادث جوی چه تاثیری بر تحولات نظامی ایران عصر غزنوی-سلجوقی داشته است؟ یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که تاثیر حوادث جوی بر تحولات نظامی ایران و سرنوشت جنگ های عصر غزنوی و سلجوقی نقشی تعیین کننده داشته که از مهم ترین آنها می توان به مواردی چون: تاثیر آب وهوا بر کارکرد تسلیحات و قوای جنگی، نقش برف و سرما در تلفات نیروها و تغییر در سیاست جنگی، تاثیر گرمای هوا و تشنگی در تحلیل قوای سپاهیان، تاثیرات نظامی باران و سیل در زمین­گیر شدن لشگریان و کارکرد پدیده های جوی در بازتولید خرافات و...اشاره کرد.

تغییرات جغرافیایی, تحولات نظامی, حوادث جوی, تاریخ ایران, غزنوی- سلجوقی