محمد شادروی منش - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی
محمد محمودی چگنی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

با شروع جنگ جهانی دوم و خروج رضا­شاه از کشور، در دهه بیست فضای نسبتا باز سیاسی و اجتماعی در ایران شکل گرفت. با شروع فعالیت­های احزاب، مجلات ادبی با رویکرد تازه­ای منتشر شدند و نخستین کنگره نویسندگان ایران تشکیل شد. مجموع این عوامل در کنار یکدیگر بستری مناسب را برای رشد نقد ادبی فراهم آوردند. امروزه که با گذشت زمان بهتر می­توان تحولات آن دوره را ارزیابی کرد به وضوح قابل مشاهده است که تفکر چپ­گرایانه عنصر غالب نقد ادبی در دهه بیست است به گونه­ای که دو جریان دیگر نقد ادبی در آن دوره، یعنی نقد دانشگاهی و نقد رمانتیک نیز از آن متاثر می­شوند. علاوه بر نقد ایدئولوژیک که نماینده شاخص آن در این دهه احسان طبری بود و در کنار او باید از مرتضی کیوان نیز نام برد، نقد دانشگاهی نیز که بر پایه نگاه علمی مستشرقان به متون کلاسیک ادبیات شکل گرفته بود در این دوره ظرفیت­های تازه­ای را تجربه کرد. نماینده شاخص این جریان در دهه بیست فاطمه سیاح بود. جریان دیگر نقد که تا حدی تازه نفس بود و محصول جدال هواداران سبک کهنه و نو محسوب می­شد نقد رمانتیک بود. نماینده شاخص این جریان در دهه بیست نیمایوشیج بود. برای شناخت بیشتر جریان­های نقد این دهه، آثار نمایندگان شاخص آن بررسی و تحلیل شده است و به دلیل تاثیرگذار بودن مرتضی کیوان به نقدهای او نیز اشاره­ و نشان داده‎ شده است که چگونه این افراد مروجان نقد ادبی جدیدی در ایران شدند که نخستین تلاش­ها برای شکل­گیری آن از مشروطه آغاز شده بود. روش انجام این پژوهش توصیفی تحلیلی است.

کلید واژه:دهه بیست, نقد دانشگاهی, نقد رمانتیک, نقد ایدئولوژیک