حسن یوسف زاده

رشد و گسترش علوم انسانی اسلامی در گرو روش شناسی های دقیق و ارائه راهکارهای علمی متناسب در عرصه هایی است که نماد فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار می روند. عرصه هایی از قبیل الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و سبک زندگی اسلامی به دلیل شمول و کلیت شان همه عرصه های علوم انسانی را دربر می گیرند و اهتمام به روش شناسی و نظریه پردازی در این دو عرصه نقطه ثقل تحول در علوم انسانی به شمار می رود. علوم انسانی هم چنان که پیشران توسعه در مغرب زمین به شمار می رود، عنصری تعیین کننده در تحقق الگوی اسلامی پیشرفت و نیز سبک زندگی اسلامی در جهان اسلام تلقی می شود. تغییر مسیر علوم انسانی از رویکردهای غربی به سمت وسوی مسائل اسلامی و حتی بومی، استلزاماتی دارد که در این مقاله مورد توجه قرار می گیرد. بدین ترتیب با بهره گیری از ظرفیت «روش مقایسه ای متوازن پیوسته»، در پاسخ به این پرسش که از نگاه اسلامی، نظریه پردازی در عرصه های جدید دارای چه استلزاماتی است، دیدگاه نظری و روش شناسانه آیت الله اعرافی درباره استلزامات ورود به عرصه های جدید برجسته می شود. آیت الله اعرافی به عنوان یک فقیه، از نقطه نظر روش شناختی، توجه به ۵ مقوله مهم را برای تحقق سبک زندگی اسلامی و نیز پیشرفت(به عنوان دو نمونه از عرصه های پژوهشی نو) ضروری می دانند که عبارتند از: فلسفه، اخلاق، فقه(ورود مصداقی یا ارائه قواعد عام)، امتداد قواعد عام فقهی و بهره گیری از علوم تخصصی و کاربردی روز(معرفت بشری) با هدف الگوسازی های عینی و عملی. این الگوی روش شناختی دارای سه سطح (فلسفه، اخلاق و فقه) است که در این میان، فقه از جایگاه محوری برخوردار است و از همین منظر(سطوح) قابل مقایسه با برخی الگوهای ارائه شده از سوی برخی متفکران اسلامی و غیر اسلامی در این زمینه است.

کلیدواژه: روش شناسی, نظریه پردازی, سبک زندگی, پیشرفت, فلسفه, اخلاق, فقه, علوم انسانی