حسن یوسف زاده
محمدعلی نظری

تحول در علوم انسانی در جوامع اسلامی نیازمند تحولات روش شناختی در جهت تولید و یا کشف نظریه های اسلامی است. برغم این اهمیت هنوز یک روش شناسی کامل به خصوص برای استخراج نظریه های اجتماعی قرآن کریم از سوی اندیشمندان اسلامی ارائه نشده است. هرکدام از روش های موجود دارای مزیت ها و کاستی هایی است. به همین دلیل استفاده از ظرفیت های مثبت هرکدام از روش های موجود ضرورتی انکارناپذیر است. در باب روش شناسی فهم قرآن، شهید سیدمحمدباقر صدر و توشیهیکو ایزوتسو، دیدگاههای بدیعی را مطرح ساختهاند. ایزوتسو با طرح مباحث معناشناسی نوین در ارتباط با فهم نصوص دینی افقهای جدیدی در باب فهم و تفسیر قرآن گشود. شهید صدر نیز با بنیان نهادن فقه نظریات و طرح روششناسی موضوعی یا واقعگرا، زمینه تحول اساسی نه تنها در روش شناسی فهم قرآن بلکه در علوم انسانی در کلیت آن ایجاد کرده است. دیدگاه این دو متفکر به تنهایی دچار کاستی هایی است؛ اما مباحث آنها به طرز جالب توجهی همدیگر را تکمیل میکند. این مقاله با روش مقایسه ای متوازن پیوسته و با ترکیب نظریات شهید صدر و ایزوتسو، الگویی روش شناختی کارآمدتری در زمینه اکتشاف نظریه قرآن ارائه می کند.

روش شناسی, معناشناسی, واقع گرایی, ایزوتسو, شهید صدر