محمدامین خراسانی - استادیار گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران

مناطق روستایی کشور طی سه دهه اخیر شاهد تغییرات و بازسازی های اقتصادی و اجتماعی متنوعی بوده است. در اثر افزایش تحرکات و جابجایی افراد و پیشرفت فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و همچنین بهبود تسهیلاتخدماتی روستاها و شهرها، این دو فضای جغرافیایی یکپارچگی کارکردی بیشتری پیدا کرده اند. این عوامل باعث تحولاتی در وضعیت آبادی های کشور شده است که می توان عمق و گستره آن را ناشی از فرایند بازساخت روستایی دانست. اهم نتایج این فرایند چنین بوده که در طول دوره های سرشماری از تعداد و جمعیت آبادی های کوچکتر کاسته شده تمایل بیشتری به اسکان در آبادی های بزرگتر ایجاد شده است. با توجه به نبود بسترهایصنعتی و خدماتی مناسب برای ایجاد اشتغال مولد و کافی در شهرها، بازساخت روستایی می تواند در عین این که در قامت یک موقعیت جدید و بی سابقه، موجبات هراس برنامه ریزان و سیاستگزاران را فراهم آورد، فرصت های فراوانی را خصوصا برای فعالان اقتصادی ایجاد نماید که می تواند به شرط دقت نظر و نگاه راهبردی و بلندمدت، هم بازار گسترده ای را برای محصولات ایشان در روستاها فراهم کند و هم سهم مهمی از اشتغال روستایی را پوشش دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که توجه به سه نکته مهم است : اول آنکه افزایش تدریجی جمعیت روستاهای پرجمعیت، در نهایت سبب تبدیل آنها به سکونتگاه های شهری می شود. دوم آن که چنانچه تراکم جمعیت در سکونتگاه های روستایی باد شده بیش از ظرفیت نگهداشت باشد، پیامدهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی به بار خواهد آورد؛ و سوم آن که با نوسان های موجود در روستاهای کم جمعیت و تخلیه آنها، ارائه هر گونه خدمات به سکونتگاه های یاد شده غیر اقتصادی می شود و دست اندرکاران توسعه روستایی با تردید جدی در توسعه زیرساخت ها و خدمات روستایی در این نواحی که تعداد آنها اندک نیست، مواجه می شوند.

تحولات آبادی ها، بازساخت روستایی، تبدیل روستاها به شهر، روستاهای بزرگ و پرجمعیت