علی سائلی
محمدصادق فیاض

نظریه مقاصد شریعت که اخیرا در مطالعات فقهپژوهان شیعی نیز کم و بیش راه یافته، میراث اندیشههای ابوحامد غزالی از فقهای شافعی قرن ششم هجری است. غزالی برای نخستینبار از مقاصد شریعت در جایگاه یک نظریه استفاده کرد تا بر اساس آن تکلیف بخشی از حوزههای مالانص فیه را به شکل متفاوت از اسلاف خویش با رویکرد فقه شافعی و البته مطابق موازین عقلانی حل نماید. روشن است طرح چنین ایده ای با مبانی و لوازمی که در فقه اهل سنت دارد، در فقه شیعه سابقهای نداشته و ضرورتی هم برای آن احساس نمیشود، زیرا فقه شیعه به برکت آموزههای پیشوایان معصوم^ در تمام حوزهها، افزون بر نصوص خاص، اصول ویژهای دارد که میتواند براساس آن تکلیف تمام حوزههای حیات انسانی را با حفظ استقلال، کماکان پوشش دهد. علاوه براین، خود نظریه در بستر اصلی خود اولا، از نظر حصر و ترتیب مقاصد در پنج موضوع، ثانیا، از جهت همخوانی با مبانی کلان مکتب اشعری و بالاخره، از جهت اصالت آن در برابر قیاس و مصالح مرسله، جای تامل دارد.

فقه, فقه اهل سنت, مقاصد شریعت, غزالی, حوزههای ما لا نص فیه