موسی جاودانی - دانشیار، گروه علوم درمانگاهی، بخش جراحی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهرکرد
ابوالفضل برزگر بفروئی - رزیدنت مامایی و بیماریهای تولید مثل دام، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز
زهرا خاکسار بلداجی - دانشجوی دکترای عمومی دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهرکرد

مقدمه و هدف: باتوجه به پتانسیل قابل توجه استخوان برای بازسازی، التیام استخوان می تواند تحت شرایط نامساعدی با شکست مواجه شود که در نتیجه منجر به عدم جوش خوردن استخوان، دردناک بودن محل آسیب یا آرتروز کاذب می شود؛ بنابراین التیام موفقیت آمیز شکستگی فقط به تثبیت مکانیکی و هم راستایی و مجاورت انتهای شکستگی وابسته نیست بلکه هجوم سلول های بنیادین مزانشیمی، سلول های استئوپروژنیتور و سلول های التهابی با ترشح مجموعه ای از واسطه های کموتاکتیک التهابی و فاکتورهای التهابی، فرآیند التیام استخوانی را تنظیم می کنند. بنابراین جای تعجب ندارد که شرایط عروقی محیطی اعم از رگ زایی و فعالیت بافت نرم اطراف استخوان دارای نقشی تعیین کننده در التیام شکستگی هستند زیرا امکان دسترسی به جمعیتی از سلول های اصلی، اکسیژن و مواد غذایی لازم برای تشکیل استخوان را فراهم می آورند. اهمیت سلول های استئوپروژنیتور، عوامل رشد، خون رسانی و محیط های مکانیکی در بازسازی استخوان و التیام موفقیت آمیز شکستگی به خوبی مستند شده است. تجمع سلول ها و واسطه های التهابی، نقشی بسیار مهم در تعدیل و عدم تعدیل التیام استخوان ایفا می کنند. روش کار: در نگارش این مقاله از مقالات نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتیScience Direct, Scopus, Springer و Google scholar استفاده شدند. این مقاله با استفاده از کلمات کلیدی عصاره آسپیره مغز استخوان، التیام شکستگی، استخوان، سلول-های بنیادی نگارش شده است.نتیجه گیری: از عصاره آسپیره مغز استخوان (BMAC) و سلول های بنیادین مزانشیمی مغز استخوان در شرایط متفاوت برای تسریع روند التیام استخوان به همراه دیگر ترکیبات استئوکنداتیو و استئواینداکتیو به طور موفقیت آمیزی استفاده شده است. BMAC از مغز استخوان ستیغ تهی گاهی تهیه شده و می توان در نواحی عدم جوش خوردن شکستگی به کار گرفت. تزریق BMAC فرآیندی با حداقل تهاجم است که به طور موفقیت آمیزی برای درمان جوش نخوردن استخوان استفاده شده و هیچ گونه عارضه موضعی یا سیستمیکی را در پی ندارد. اگرچه این تکنیک با موفقیت برای درمان عدم جوش خوردن در شکستگی هایی که فواصل بین دو قطعه شکسته شده کم است، استفاده شده اما شواهدی حاکی از عدم تاثیر کافی BMAC در موارد عدم جوش-خوردن شکستگی با فواصل بین شکستگی بیش از ۵ میلی متر و یا استخوان های طویلی به غیر استخوان درشت نی است. فاکتورهای رشدی که از مغز استخوان آزاد می شوند دارای نقش های مفیدی در روند التیام استخوان هستند. عنوان شده که غلظت و تعداد سلول های پروژنیتور تعیین کننده التیام استخوان در موارد عدم جوش خوردن استخوان درشت نی است که غلظت سلول های پروژنیتور آسپیره شده از مغز استخوان به وسیله واحد تشکیل کلنی فیبروبلاست (CUF-F) بیان می شود. گزارش شده که محلول CUF کم تر از ۱۸۷±۶۳۴ در میلی لیتر در فرآیند التیام شکستگی مفید نخواهد بود.

عصاره آسپیره مغز استخوان، التیام شکستگی، استخوان، سلول های بنیادی