عصمت پای کن - دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
محمدرضا پورجعفر - استاد گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
احسان رنجبر - استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

بیان مسئله: محیط می تواند سبب ایجاد هیجان های مثبت و منفی در شهروندان گردد. بخش مهمی از اهمیت هیجان به دلیل تاثیری است که بر رفتار افراد دارد. زیرا هیجان یکی از اجزاء اصلی رفتار اجتماعی است و استخراج پاسخ ­های هیجانی یکی از بهترین راه­ های فهم تجربه و ادراک است. مروری توصیفی بر مطالعات انجام شده نشان می دهد تاکنون به جایگاه و سازوکار فرایندهای هیجانی در تعامل انسان و محیط کمتر توجه شده است. تدقیق جایگاه هیجان در چارچوب تعامل انسان و محیط در لایه ای عمیق تر، مستلزم کشف سازوکار هیجان و ارتباط آن با تعامل انسان- محیط است که دغدغه این پژوهش است. هدف: هدف پژوهش آن است که به کمک حوزه های مطالعاتی مکمل به جایگاه فرآیندهای عاطفی و هیجانی در چارچوب تعامل انسان و محیط دست یابد. روش: روش­تحقیق، تحلیل­محتوای کیفی است. در مرحله اول، با تحلیل مقایسه ای پژوهش های صورت­گرفته، مدل اولیه تعامل انسان و محیط ارائه و سپس از­طریق تحلیل­محتوای مطالعات حوزه روانشناسی هیجان، سازوکار فرآیندهای هیجانی استنتاج شده­است. محصول نهایی تحقیق، تدقیق جایگاه فرآیند هیجانی در مدل­جامع تعامل انسان و محیط است. یافته ها: در چارچوب پیشنهادی ارائه­شده مشخص­شد علاوه ­بر دو فرآیند شناختی و تفسیری تاثیرگذار بر رفتار که تحت تاثیر شرایط ادراک­کننده و شرایط محیط ­فیزیکی روی می دهد،  وقتی فرد در محیط با پتانسیل هیجانی قرارگیرد، فرآیندهای هیجانی روی می دهد که یا می تواند در سطح ادراک هیجانی باقی بماند و یا درصورت ایجاد انگیختگی توسط محرک هیجانی به تجربه هیجانی منجرگردد. در نهایت تجربه و یا ادراک هیجانی می تواند تحت تاثیر فرآیندهای مرحله بالاتر به ترتیب منجر به رفتار و احساس خاصی در محیط و یا ارزیابی عاطفی آن گردد. نتیجه­ گیری: کیفیت عاطفی و هیجانی ادراک­شده از محیط نیز هم تحت تاثیر ویژگی های محیطی احساس­شده و هم ویژگی های فردی است و می تواند یکی از مهم ترین مولفه های سه گانه رفتاری باشد که ضرورت توجه و تنظیم محرک­های هیجانی محیط را برای طراحان و برنامه ریزان محیطی نشان می­دهد.

هیجان, محیط, تعاملات انسان و محیط