زکیه حسنی آبیز - فارغ التحصیل کارشناسی هنر اسلامی از دانشگاه بیرجند
آرزو پایدارفرد - استادیار گروه فرش و هنر اسلامی دانشگاه بیرجند

قیام امام حسین (ع) یکی از وقایع بسیار مهم در تاریخ اسلام است. این واقعه که یکی از حوادث محوری تاریخ تشیع میباشد تاثیرات عمیقی بر فرهنگ ایران داشته است؛ ازجمله ادبیات و هنر که نشانه های آن بهویژه در هنر نقاشی قهوه خانه ای ظهور کرده است. قیام عاشورا یکی از بارزترین صحنه های مبارزه علیه حکومت یزید مستکبری فاسد و ستمگر میباشد که امروزه به عنوان الگویی برای مبارزه با استکبار در نظر گرفته شده است که به قشر خاصی اختصاص ندارد. در این نهضت حماسه ساز و تاریخی اهمیتی که امام حسین (ع) به حضور زنان درصحنه مبارزه میدادند و نقش مفیدی که در نهضت داشته اند الگوی مناسبی برای رهبران هر قیام و زنان جهان در مبارزه با مستکبرین است. بانوانی که درصحنه عاشورا و صحنه های پس ازآن حضور داشتند، پیام این قیام بزرگ را به گوش جهانیان رساندند، ازجمله این زنان حضرت زینب بود که با سخنرانیهای صریح و آشکار خود علیه حکومت مستکبر یزید یکی از بزرگترین اسوه های مبارزه با استکبار لقب گرفت. هدف از انجام این پژوهش بررسی رویکرد مذهبی نقاشی قهوه خانه ای و بررسی آثاری با محوریت حضرت زینب(س) در اینگونه نقاشی مذهبی است. بر این اساس، سوال اصلی مقاله حاضر اینگونه تبیین میشود؛ نقاشی قهوه خانه در رویکرد مذهبی به ویژه در ارتباط با حماس عاشورا و نقش حضرت زینب چگونه تبیین میشود؟ نتایج مشخص میکند، نقاشی قهوه خانه ای با نگاه جدی به آیینها و سنت و الگوهای مذهبی و قهرمان و پهلوان پروری، نقاشی ایران را در دوره پساقاجاری در مسیر و جریان درستی قرار داد و حتی زنان پهلوان و شجاع را به عنوان الگو مطرح کرد.

عاشورا، زن، نقاشی قهوه خانه ای، نقاشی مذهبی