احسان جاوید - استاد یار گروه حقوق بین الملل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه، ایران، مراغه
خلیل خدامی افشاری - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه، ایران، مراغه

از حمله صور ترمیم صدمه که در ماده ۳۴ کنوانسیون مسئولیت بین المللی دولت مطرح شده.جبران خسارت میباشد.همچنین ماده ۶ به موضوع جبران خسارت ناشی از تخلف بین المللی. تا حدودی که از طریق اعاده ترمیم نشدهباشد، می پردازد.در میان صور گوناگون ترمیم صدمه جبران خسارت شاید متداولترین نوعی است که در رویه بین المللی مطالبه میگردد. دیوان بین المللی داد گستری هم در پرونده طرح گابچیکف-ناگی ماروس از حق دریافت جبران خسارت بابت صدمهناشی از تخلف بین المللی دولت مرتکب تخلف به عنوان قاعده کاملا جا افتاده در حقوق بین الملل یاد میکند (حلمی، مسئولیت بین المللی دولت، ۱۳۹۵، ص ۲۷۶).از طرفی با توجه به عملیات پایانی ماده ۳۶ کنوانسیون مسئولیت بین المللی دولت "تا حدودی که خسارت مزبور از طریقاعاده ترمیم نگردیده "رابطه جبران خسارت با اعاده روشن شده است.به عبارتی با توجه به اینکه اغلب اوقات اعاده به عنوان یکک اصل حقوقی یا فراهم نیست یا کفایت نمی کند و یا حتی ممکناست بر اساس مستثنیات مطرح شده در ماده ۳۵ یا به سبب ترجیح جبران خسارت از سوی دولت صدمه دیده و یا به دلایلدیگر به صورت جزئی با کلی کنار گذاشته شود.از این روی نقش جبران خسارت پر کردن هر خلا موجود است تا به اینطریق ترمیم کامل صدمه وارده فراهم شود(برابر گفته سرداور پرونده لوزیتانیا).تقریبا طی یک دهه گذشته تحلیلگران در خصوص تبعات و پیامد های احتمالی حملات سایبری تامل کرده و اندیشیدهاند.سناریوهای مختلفی در رابطه با خسارات فیزیکی با اقتصادی شدید و بعضا گسترده این حملات وجود دارد که از آنجمله می توان به کار کرد ویروسی آن اشاره کرد که اسناد مالی یک سیستم اقتصادیحمله کرده یا بازار بورس اوراق بهادار یک کشور را از کار می اندازد و یا با ارسال سک پیام نادرست باعث توقف و از کار افتادن راکتور های هسته ای و یاسیستم یک سد آبی می گردد.اما آنچه مد نظر این پژوهش هست اینکه راه کار های جبرانی ناشی از حملات سایبری چیست؟به نظر می رسد در کنارپاسخ به سئوال اصلی پژوهش لازم است به سوالاتی پون انواع حملات سایبری و ابعاد آها و شناسائی خسارتهای احتمالیناشی از حملات سایبری پرداخت شود.

جبران خسارت، ترمیم صدمه،حملات سایبری مسئولیت بین المللی، راه کار های جبرانی