رحمت الله حق طلب - دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.
مهدی نوروز - دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.
محبوبه ضیاءخدادادیان - دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.

ابوسنامه یکی از متون برجسته در گستره ادب فارسی است که به جامعه و مفاهیم پیرامون آن میپردازد. عنصرالمعالی به عنوان نویسنده کتاب، گاهی با سنت شکنی های آگاهانه، کلام را پیچیده و دیریاب کرده و رمزهایی را در لایه های زیرین متن گنجانیده است که مخاطب جزئینگر را به سوی معنا راهنمایی میکند. در دوران معاصر، علم نشانه شناسی به عنوان روشی برای تحلیل ابعاد جدیدی از یک اثر به کار میرود و یکی از متغیرهای مهم آن، رمزگان نام دارد. رولان بارت، پژوهشهایی را در این باره انجام داده و رمزگان را به پنج نوع کنشی، هرمنوتیکی، نمادین، معنابنی و فرهنگی تقسیم کرده و برای هرکدام کارکردی را شرح داده است. در مقاله حاضر، با استناد به منابع کتابخانه ای و روش تفسیری از نوع کیفی، مبانی مفهوم عدالت به عنوان مولفه ای اجتماعی در قابوسنامه بر اساس رمزگان ارجاعی و فرهنگی کاویده شده است تا اغراض عنصرالمعالی از بازگویی اندرزهای اخلاقی در این اثر کاویده شود. نتایج کلی تحقیق نشان میدهد که در سطح رمزگان فرهنگی، ایدئولوژی و بینامتنیت دینی برای تبیین آموزه ها نمودی فراگیر داشته است. نویسنده با استناد به دو منبع اصلی و مهم ایرانی – اسلامی، موضوعات مورد نظر خود را در اختیار مخاطبان قرار داده و ابعاد گوناگونی از اهمیت دادگری را در جامعه تبیین کرده است

عنصرالمعالی, قابوس نامه, سیره سیاسی, عدالت, رولان بارت, رمزگان ارجاعی و فرهنگی