فاطمه نعناکار - دانشجوی دکتری گروه تاریخ اسلام ،واحد یادگار امام خمینی (ره)شهرری،دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران،ایران
مهدی گلجان - استادیار گروه تاریخ،واحدیادگار امام خمینی(ره)شهرری،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران. (نویسنده مسول)
مهدی انصاری - استادیار گروه تاریخ،واحدیادگار امام خمینی(ره)شهرری،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران.

سوال این تحقیق عبارت از این که واقعه محنت چه تاثیر اجتماعی برعصر عباسی داشت؟ فرضیه این تحقیق نشان می دهد که تاثیر منفی ایجاد محنه به خاطر رعب و ترس و تقیه و گسترش دورویی در جامعه و تاثیر مثبت آن جلوی مسائل تخریبی راگرفته وبیشتر در راستای اهداف حاکمیت می باشد. محنت یک مقوله کاملا سیاسی بود که در آن سیاستمداران از عقاید و افکار مذهبی برای انگیزه های شخصی خود بهره می بردند. نتایج و یافته های تحقیق نشان می دهد مامون با پذیرش عقیده معتزله و ایجاد دادگاه های محنت میخواست نوعی اتحاد در میان جامعه به وجود آورد و بر خلافت و حکومت تسلط کامل داشته باشد و نوعی اتحاد در میان جامعه به وجود آورد و با قرار دادن مذهب در مقابل مذهب سوار بر موج سیاسی حاکم برخلافت و حکومت تسلط داشته باشد. از طرفی خطر بالقوه جریان اعتزالی را که روز به روز فزایش مییافت به نفع خود و حکومتش مصادره کرد. در جریان محنه وقتی عقیده معتزله تبدیل به وسیلهای در دست حکومت شد از مسیر اصلی خود منحرف و به دستگاهی برای کنترل مخالفان حکومت تبدیل شد و در واقع مامون و معتصم و واثق با ایجاد محنه به دو هدف عمده خود رسیدند. از قدرت فقها و محدثین کاستند زیرا بعد از این، ظهور هیچ فقیه نیرومندی که بتواند مذهب فقهی پایداری ایجاد کند در تاریخ وجود ندارد. عقیده معتزله را نزد مردم بیاعتبار و از رونق انداخت و با دولتی شدن آن جریان معتزله پایگاه و قدرت مردمی خود را از دست داد و دیگری تهدیدی برای حکومت به حساب نمی آمد

واقعه محنت, عصر عباسی, تاثیر اجتماعی, مامون