چکیده مبسوط
مقدمه و هدف:
تنش خشکی یکی از مهمترین تنش های محیطی است که تولید گندم را با محدودیت رو به رو ساخته و بازده تولید این گیاه را در مناطق خشک و نیمه خشک به طور قابل ملاحظ های کاهش داده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی واکنش ۱۵ ژنوتیپ
گندم بهاره به
تنش خشکی و معرفی ژنوتیپهای برتر برای کشت در مناطق با کمبود آب انجام گرفت.
مواد و روش ها: به منظور گروه بندی و مطالعه تنوع ژنتیکی در ژنوتیپ های پیشرفته
گندم بهاره در شرایط تنش کم آبی، در طی دو سال زراعی از ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷، ۱۵ ژنوتیپ
گندم بهاره در دو شرایط نرمال و واجد تنش کمآبی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بررسی شدند.
تنش خشکی از مرحله گرده افشانی با قطع آبیاری اعمال شد. صفات مورد ارزیابی شامل صفات مورفولوژی، فیزیولوژی و اجزای عملکرد بود.
یافته ها: بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب اثر متقابل سه جانبه (ژنوتیپ، شرایط آبیاری و سال) برای اکثر صفات مورد بررسی، بجز شاخص کلروفیل، کارتنوئید و کلروفیل b معنی دار بود که حاکی از واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در دو شرایط واجد تنش و نرمال در دو سال آزمایش می باشد. همچنین اثر متقابل دو جانبه ژنوتیپ و تنش آبی برای اکثر صفات به استثنای تعداد سنبله، طول سنبله و کارتنوئید معنی دار بود و بر این اساس مقایسه میانگین این سه صفت مذکور در متوسط شرایط انجام شد. از نظر صفت
عملکرد دانه ژنوتیپ های URBWYT۴، URBWYT۱ و ERWYT۴ در شرایط واجد تنش و URBWYT۳، گنبد، کریم و مروارید در شرایط نرمال بیشترین مقادیر را به خود اختصاص دادند. گروه بندی ژنوتیپ ها با استفاده از روش Ward و بر اساس تمامی صفات با داده های استاندارد شده منجر به تخصیص ژنوتیپ ها در دو خوشه مجزا در هر دو شرایط واجد تنش و نرمال شد که نتایج حاصل از
تابع تشخیص نیز این گروه بندی ها را تایید کرد. ژنوتیپ های ERWYT۱، URBWYT۳، URBWYT۵، URBWYT۴، ERWYT۵، URBWYT۱، URBWYT۲، ERWYT۴ و ERWYT۲ در شرایط نرمال و مروارید، ERWYT۱، ERWYT۲، URBWYT۲، ERWYT۳ و URBWYT۴ در شرایط واجد تنش در گروه برتر از نظر تمام صفات مورد مطالعه قرار گرفتند.
نتیجه گیری: بر این اساس دو ژنوتیپ مروارید و ERWYT۳ را به عنوان ژنوتیپ های برتر برای هر دو شرایط میتوان معرفی نمود.