واکاوی خشکسالی های نهان درآب و هوای فراخشک ایران (مطالعه موردی: مرکز، جنوب و شرق ایران)

خشکسالی از جمله مخاطرات اقلیمی می باشد که از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یکی از مشکلات مطالعات خشکسالی بارش های بیش از نرمال در کنار یک دوره خشکی به نسبت طولانی است. این موضوع باعث به انحراف کشیده شدن شاخص پرکاربردی نظیر SPI می-شود؛ تا جایی که گاه با وجود رخداد خشکسالی، شاخص به غلط آن دوره را نرمال و یا حتی ترسال نشان می دهد و باعث تصمیم گیری نادرست در برنامه ریزی های مقابله با خشکسالی می شود. در این مطالعه شاخص خشکسالی SPI در سطح ۸ استان با تعداد ۲۷ ایستگاه سینوپتیک واقع در مرکز، جنوب و شرق ایران با اقلیم فراخشک به روش دومارتن گسترش یافته در بازه زمانی ۳۴ ساله (۱۳۹۸-۱۳۶۴) برای بازه دوازده ماهه محاسبه و مورد واکاوی قرار گرفت. در این پژوهش برای اولین بار شاخص اصلاحی EP-SPI ارائه شده است که در آن داده های بارش موثر به عنوان ورودی برنامه مورد استفاده قرار گرفت. بدین ترتیب اثر بارش های قدیمی تر کاهش یافته و شاخص، برآورد بهتری از خشکسالی ارائه نموده است. نتایج تحلیل آماری مقادیرEP-SPI مقابل SPI نظیر نشان از همبستگی معنی دار در سطح ۵٪ دارد.۸۳ درصد وقایع با اختلاف بیش از یک در ماه های مهر تا اسفند دیده شده و بیشترین اختلاف دو روش معادل چهار سطح جابه جایی شاخص خشکسالی از ترسال شدید به خشکسال متوسط بوده است. در این پژوهش مشخص شد که ۳/۹ درصد از وقایع خشکسالی دوازده ماهه از دید شاخص SPI پنهان مانده است. از این رو می توان گفت کارایی روش EP-SPI جهت آشکار سازی خشکسالی های نهان در بازه دوازده ماهه، مورد تایید است.

Keywords:

خشکسالی نهان , شاخص اصلاحی EP-SPI , شاخص بارش استاندارد , شاخص بارش موثر استاندارد , فراخشک