سعیده ناصحی - گروه برنامه‎ریزی محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران
احمدرضا یاوری - گروه برنامه‎ریزی محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران
اسماعیل صالحی - گروه برنامه‎ریزی محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

رشد سریع و بدون برنامه‎ریزی مناطق شهری و به تبع آن تغییر فرم و هندسه شهری یکی از عوامل موثر بر افزایش دمای سطح زمین در شهرها است که باعث ایجاد جزیره حرارتی می‎شود. این مقاله تاثیر الگوهای مختلف توسعه زمین را بر تغییرات حرارتی، درون محیط ناهمگن شهری ارزیابی می‎کند. از هجده تصویر ماهواره‎ای لندست برای سال‎های ۱۹۹۵، ۲۰۰۸ و ۲۰۲۱ (میانگین تصاویر بدون ابر برای هرسال) استفاده شده است. در ابتدا الگوهای مختلف توسعه زمین با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست در نرم افزار ساگا جی آی اس بر اساس روش استوارت و اوک تولید شد. در مرحله دوم دمای سطح زمین با استفاده از الگوریتم تک کانال برای سال‎های ۱۹۹۵، ۲۰۰۸ و ۲۰۲۱ استخراج شد. در مرحله سوم ارتباط بین میانگین دمای سطح زمین و فرم ناهمگن شهر تهران موردبحث قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین میزان دمای ثبت شده برای میانگین‎ دما برای سال ۱۹۹۵، ۲۰۰۸ و ۲۰۲۱ در رده ها مربوط به رده صنایع سنگین به ترتیب دمای ۳۲/۴۵، ۱۸/۴۸ و ۸۷/۵۱ درجه سانتی‎گراد است. در رتبه دوم بالاترین دمای ثبت شده، رده خاک برهنه یا ماسه و شن قرار دارد که به ترتیب دارای دمای ۲۵/۴۷، ۲۵/۴۹ و ۳۶/۵۲ درجه سانتی‎گراد را داشت. در مورد عامل پایین‎ترین حداقل‎های دمایی؛ پایین‎ترین دمای رده ها در میانگین‎ها مربوط به رده آب بود. میانگین دمایی آب به ترتیب برابر ۵/۲۰، ۶۳/۲۲ و ۱۵/۲۳ درجه سانتی‎گراد بود. همچنین نتایج بیانگر این بود که ساختمان‎های کوتاه مرتبه متراکم نسبت به ساختمان‎های بلندمرتبه و ساختمان‎های میان مرتبه متراکم دمای بالاتری دارند. به طورکلی اختلاف حداقل و حداکثر دما در منطقه موردمطالعه نشان‎دهنده تاثیر قابل توجه فرم شهری بر دما است. این یافته‎ها برای درک بهتر محیط زیست شهری و همچنین برنامه‎ریزی برای نحوه استفاده از زمین به منظور به حداقل رساندن اثرهای محیط زیست شهری مفید است.

مورفولوژی شهری, دمای سطح زمین, منطقه اقلیم محلی, جزیره حرارتی, تهران