مهدی سمواتی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد
علیرضا حسین پور - دانشیار گروه خاکشناسی، دانشگاه بوعلی سینا

تعیین شکل های مختلف فسفر خاک در ارزیابی وضعیت فسفر خاک مهم است. به همین منظور، مقدار و توزیع فسفر در شکل های مختلف معدنی و آلی در ۵۳ نمونه خاک استان همدان بررسی شد. خاکها به صورت دنباله ای به منظور تعیین اجزای معدنی و آلی فسفر عصاره گیری شدند. فسفات معدنی به شش جزء شامل: دی کلسیم فسفات، اکتا کلسیم فسفات، آپاتیت، فسفات پیوند شده با آلومینیوم، فسفات پیوند شده با آهن و فسفر حبس شده درون اکسید های آهن تفکیک شد. نتایج این تحقیق نشان داد که دامنه اجزای مختلف فسفر دارای تغییرات نسبتا زیادی بود. تغییرات فسفر کل خاکها در دامنه ۲۶۸۶ - ۹۲۶ با میانگین ۱۵۳۳ میلی گرم در کیلو گرم خاک بود. دامنه تغییرات فسفات های کلسیم ۱۸۷۲ - ۱۰۴ با میانگین ۸۰۱ میلی گرم در کیلوگرم خاک بود که ۵/۷۸ درصد فسفر معدنی و ۳/۵۲ درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد که شکل غالب فسفر خاک است. دامنه تغییرات فسفات پیوند شده با آهن ۱۸۵ - ۱ با میانگین ۵۹ میلی گرم در کیلوگرم خاک که ۸/۵ درصد از فسفر معدنی و ۸/۳ درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد. دامنه تغییرات فسفات پیوند شده با آلومینیوم ۵۲۳ - ۵ با میانگین ۱۲۸ میلی گرم در کیلوگرم خاک که ۵/۱۲ درصد از فسفر معدنی و ۳/۸ درصد  از فسفر کل را تشکیل می دهد. فسفر حبس شده درون اکسیدهای آهن ۳۷۱ - ۰/۰ با میانگین ۳۳ میلی گرم در کیلو گرم خاک  که ۲/۳ درصد  از فسفر معدنی و۲/۲ درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد. دامنه تغییرات فسفر آلی ۶۷۶ - ۷۵ با میانگین ۲۷۷  میلی  گرم در کیلو گرم خاک بود که ۱/۱۸ درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد. نتایج مطالعات همبستگی نشان داد که فسفر قابل دسترس (فسفر عصاره گیری شده به روش اولسن) همبستگی معنی داری با دی کلسیم فسفات، اکتا کلسیم فسفات، فسفات پیوند شده با آلومینیوم، مجموع فسفات های کلسیم و فسفات های آهن و آلومینیوم داشت. این نتیجه نشان می دهد که احتمالا این اجزاء می توانند به وسیله گیاه استفاده شوند.

فسفر, تفکیک اجزاء‍‍, خاکهای آهکی, همدان