محمدصالح گرامی - دانشجوی دکترای اقلیم شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مصطفی کریمی - استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
قاسم عزیزی - استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
سمیه رفعتی - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه سیدجمالالدین اسدآبادی، اسدآباد، ایران

بهمنظور شناسایی الگوی فشار در زمان رخداد بارشهای همراه با طوفان تندری فراگیر، ۱۸ ایستگاه واقع در شمال غرب ایران طی دوره ۱۹۹۳-۲۰۱۲ بررسی شد. برای بهدستآوردن روزهای منتخب شاخصهایی قرار داده شد. ۱۰۸ روزی که دارای شاخصهای موردنظر بودند انتخاب شدند و برای تحلیل آماری دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال آنها از سایت مرکز ملی پیشبینی محیطی (Ncep/Ncar) اخذ شد و با استفاده از تحلیل عاملی نمرات عاملها مشخص شد و خوشهبندی دادهها با روش تحلیل سلسلهمراتبی و ادغام Ward انجام شد. نتایج تحقیق نشان میدهد که به هنگام وقوع بارشهایی همراه با طوفان تندری فراگیر پنج الگو منطقه موردمطالعه را تحت تاثیر قرار میدهد و عامل گستردگی طوفانهای تندری ترکیب الگوهای همدیدی با صعود محلی است. در این پژوهش الگوی کمارتفاع بسته بیشترین و الگوی ناوه عمیق کمترین تکرار را داشتند. الگوی ناوه عمیق و ناوه ضعیف نسبت به سایر الگوها از گستردگی جغرافیایی کمتری برخوردارند و در زمان رخداد آن، منطقه موردمطالعه دمای سطحی بیشتری را تجربه میکند. در این دو الگو بیشینه جریان قائم هوا در تراز زیرین قابل مشاهده است. همچنین، دریای خزر در تامین رطوبت ترازهای زیرین نقش ایفا میکند. هنگام رخداد الگوهای کمارتفاع بسته، بندال و ناوه شرق مدیترانه، منطقه مورد مطالعه دمای سطحی کمتری را تجربه میکند. همچنین، بیشینه جریان قائم هوا در تراز میانی مشاهده شده است. رطوبت در این الگوها بیشتر از منابع دریای سرخ و دریای مدیترانه تامین میشود.

الگوی فشار, بارش بهاره, بارش همرفتی, تحلیل عاملی, شمال غرب ایران, طوفان تندری