مجتبی سلیمانی ساردو - استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه جیرفت
اسماعیل سیلاخوری - دکتری بیابان زدایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

پدیده تغییر کاربری اراضی از مخاطرات محیطی و بحران­ های اکولوژیکی است که امروزه بشر با آن روبرو است. اطلاع از نسبت کاربری­ ها و نحوه­ تغییرات آن در گذر زمان یکی از مهمترین موارد در برنامه ­ریزی ­ها مدیریتی است. هدف از این پژوهش، آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی حوزه آبخیز جیرفت در مقاطع زمانی ۱۹۹۷، ۲۰۰۸ و ۲۰۱۸ میلادی و پیش بینی آن در سال ۲۰۴۰ میلادی است. برای این منظور، تصاویر ماهواره ­ای لندست سنجنده TM و OLI در هر یک از مقاطع زمانی تهیه شد و در محیط نرم افزار ENVI، از نظر اتمسفری و رادیومتریکی تصحیح شد. در گام بعد، ترکیب کاذب رنگی و همچنین، نقشه شاخص پوشش گیاهی NDVI برای هر یک از سال­ های مزبور تهیه شد. سپس، با استفاده از طبقه ­بندی نظارت شده و روش بیشینه احتمال، نقشه ­­های کاربری اراضی هر یک از مقاطع زمانی به ­دست آمد. در ادامه، نقشه­ های کاربری اراضی به­ دست آمده به فرمت مناسب مدل LCM تبدیل شد و تغییرات کاربری اراضی مورد تحلیل قرار گرفت. در نهایت، با استفاده از زنجیره مارکوف و نرم ­افزار IDRISI، کاربری اراضی سال ۲۰۴۰ میلادی پیش­ بینی شد. نتایج پژوهش نشان داد که استخراج نقشه ­های کاربری اراضی با استفاده از طبقه ­بندی نظارت شده با ضریب کاپای بیش از ۰.۷۶ در هر یک از تصاویر، دقت قابل قبولی داشته است. بررسی تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز جیرفت نشان داد، بین سال­ های ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۸ میلادی مناطق شهری (۱۶۹.۵ درصد)، اراضی کشاورزی (۶.۸ درصد)، شوره­زارها و اراضی بایر (۱۱۹.۸ درصد) افزایش و اراضی جنگلی (۳۲.۸ درصد) کاهش یافته است و پیش ­بینی می­ شود که با ادامه روند مدیریت فعلی، مناطق شهری و اراضی کشاورزی و اراضی بایر در دوره آتی افزایش و اراضی جنگلی و باغی کاهش یابند که نیازمند تمهیدات مناسب مدیریتی با رعایت توان بوم ­شناختی سرزمین و توجه به اصول توسعه پایدار در این ناحیه خواهد بود.

اراضی کشاورزی, بحران های اکولوژیک, ماهواره لندست, مدل LCM, مدیریت اراضی