رباط، بنایی نظامی در راه های تاریخی

یکی از چالش های دفاعی در طول تاریخ در مناطقی است که هیچ گونه عارضهطبیعی برای دفاع در برابر تهاجم وجود ندارد. همچنین انباشت سلاح ها و حیواناتو استراحت افراد برای تجدید قوا یکی دیگر از موانع دفاعی در مناطق دور از شهرهاو آبادی ها می باشد. رباط ها نخستین، استحکامات ساده ای بودند که در نقاطبی حفاظ مرزی می توانستند پناهگاه گروهی جهادگر باشند و در ساده ترین شکلشامل یک دیوار استحکاماتی در اطراف، فضاهای اقامتی، انبار اسلحه، انبار تدارکاتو برج جهت علامت دادن بودند. رباط ها در ابتدای دوران اسامی تا قرن چهارم هجریقمری به عنوان پادگان های نظامی در سرحدات تصرفات مسلمانان و ایجاد امنیت درداخل قلمرو حکومتشان مورد استفاده قرار می گرفته است. پس از ثبات سیاسی درایران، رباط ها نقش دیگری به خود گرفتند به این صورت که امنیتی که این بناهادر راه های تاریخی(راه ابریشم) به عنوان یک پناهگاه ایجاد می کردند موجب تجارتو رونق اقتصادی گردید. وجود این رباط ها باعث حاکم شدن امنیت در راه هستندو تجار در سایه امنیت به راحتی دادوستد کرده و به دنبال آن رونق اقتصادی شکلگرفته است. همچنین رباط ها به تدریج به صورت فضاهای اقامتی برای تجاری کهدر این مسیر در تردد بوده اند در آمد. این مقاله به روش تحلیلی – توصیفی و براساسمنابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی از رباط های دوره های تاریخی سعی شده استنقش رباط ها به عنوان بناهای نظامی در تاریخ راه های ایران را مورد بررسی قرار داده و بهشناسایی برخی از این رباط ها که همچنان آثاری از آن پابرجاست بپردازد.با بررسی رباط های برجای مانده در ایران به وجوه مشترک دفاعی آنها می توان پیبرد که تمامی آن ها بناهایی دژگونه و نفوذناپذیر با حداقل فضا برای تجهیزات و ادواتنظامی بوده اند. یکی دیگر از ویژگی های رباط ها با تغییر نگرش دینی از فضاهاینظامی و پاسگاهی صرف، به فضاهای آیینی و مذهبی تغییر کاربری داده اند این درحالی است که همچنان در برابر حوادث طبیعی و انسانی در مسیر راه های تاریخیکاربرد داشته اند.

Keywords:

راه , رباط , کاروانسرا , امنیت , دفاع.