مصطفی کریمی - Department of Physical Geography, Faculty of Geography, University of Tehran
فهیمه نوروزی - Department of Physical Geography, Faculty of Geography, University of Tehran
مهناز جعفری - -
فرامرز خوش اخلاق - Department of Physical Geography, Faculty of Geography, University of Tehran
علی اکبر شمسی پور - Department of Physical Geography, Faculty of Geography, University of Tehran

واچرخند عربستان از جمله مهمترین ارکان گردش جو منطقه جنوبغرب آسیا و موثر بر بارش ایران است. در این تحقیق ویژگیهای جغرافیایی (موقعیت) و همدید آن (شدت، شکل و ارتباط با دیگر سامانهها) در ارتباط با بارشهای سنگین دوره سرد و بارشی ایران (اکتبر تا مارس) بررسی شد. به این منظور از دادههای تحلیل مجدد ERA interim تراز ۸۵۰ هکتوپاسکال (۲۰۱۰-۱۹۸۱) استفاده گردید. ابتدا بارشهای سنگین (بیش از ۳۰ میلیمتر) استخراج شد. سپس ویژگیهای واچرخند (ذکر شده در بالا) در روزهای بارشی مشخص شد. نتایج نشان داد که موقعیت استقرار مراکز واچرخند عربستان در تراز ۸۵۰ هکتوپاسکال پراکنده بوده و محدوده طولجغرافیایی۵۰ تا ۷۴ درجه شرقی را دربرگرفته است. بیشترین فراوانی تمرکز مراکز واچرخند در دو محدوده ساحل جنوبشرق شبهجزیره عربستان و دریای عرب مشاهده شد. شکل گسترش (جهت) مراکز واچرخندی بیشتر شرقی-غربی (۱۰ مرکز) بوده است. این الگوی استقرار و گسترش واچرخند، مناسبترین شرایط برای بارش به ترتیب در جنوبغرب و غرب بوده است. گسترش شرقی-غربی واچرخند و استقرار بر روی دریای عرب و جنوبشرق شبهجزیره عربستان و اندرکنش آن با سامانه های چرخندی بادهای غربی که بیشتر برروی عراق دیده می شوند، باعث افزایش عمق ناوه و ایجاد گرادیان شدید فشاری به سمت شمال و در ادامه ناپایداری های مناسب برروی ایران میشود. محرز گردید که علاوه بر شدت واچرخند، موقعیت قرارگیری و گستره فعالیت آن و وجود سیستم کمفشار در منطقه میتواند به عنوان عوامل تاثیرگذار در میزان بارش دریافتی ایران باشد. مادامی که واچرخند عربستان با زبانههای پرفشارسیبری و تبت تلفیق شده، گستره و شدت بارشها در ایران افزایش یافته است.

heavy precipitation, Arabian anticyclone, subtropical high pressure, synoptic systems, southwest Asia, بارش شدید, واچرخند عربستان, پرفشار جنب حاره, سامانه های همدید, جنوب غرب آسیا