ثریا خزایی - گروه آموزش عالی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
محبوبه عارفی - گروه آموزش عالی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

پیشینه و اهداف: با ظهور یادگیری الکترونیکی چشم انداز آموزشی تغییر یافت. به ­دنبال این تغییرات و جداسازی فراگیران در دوره های آموزش مجازی یک حس انزوا و بیگانگی پدید آمد و به تهدیدی برای یادگیری در این دوره ها  تبدیل شد. نرخ ترک تحصیل از دوره های آموزش الکترونیکی در حدود ۴۰% در مقایسه با ۱۰% در دوره های دانشگاهی مستند شده است؛ به عبارت دیگر در مراکز آموزشی آنلاین بیش از ۵۰% از یادگیرندگان ترک تحصیل کردند. چالش­های مربوط به فرسایش و ترک تحصیل منجر شد تا حفظ دانشجو یک عامل تعیین کننده در رتبه ­بندی علمی قلمداد گردد و این رتبه­ بندی در نهایت از اعتبار، رتبه علمی و مهم ترین معیارهای موفقیت برای موسسات آموزش عالی حمایت کند؛ بنابراین حس حضور به عنوان عامل مهم مطرح شد؛ زیرا با اعمال مناسب حس حضور در محیط یادگیری الکترونیکی نه تنها نرخ ترک­ تحصیل کاهش یافت بلکه منجر به یادگیری بهتر فراگیران شد. بنابراین مطالعه حاضر به ترجمه و اعتبارسنجی پرسش نامه حضور نسخه ۳ (PQ۳) پرداخت تا برای اولین بار در ایران با بررسی ساختار عاملی، روایی و پایایی ابزار پرسش نامه حضور بتوان در بسترهای متنوع محیط های یادگیری مجازی از آن استفاده کرد.روش ها : جامعه پژوهش در این مطالعه توصیفی، کلیه دانشجویان شرکت کننده در دوره های یادگیری مجازی دانشگاه های تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ بود که از این میان۳۳۰ دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و با ابزار پیمایشی حضور ویتمر و سینگر (۲۶) پاسخ دادند و از این میان ۲۰۰ پرسش نامه قابل تحلیل بود.یافته ها: براساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی به روش مولفه های اصلی ۴ عامل (درگیرکردن، کیفیت رابط کاربری، حمایت حسی و عامل انطباق- غوطه وری) با توجه به تعداد ارزش های ویژه بالاتر از ۱ استخراج و انتخاب شدند. این ۴ عامل با توان ۰۷/۸۹ درصد، تغییرات کل حضور در محیط های یادگیری مجازی را تبیین می کردند. نتایج آزمون آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی آزمون نشان داد کل ابزار از همسانی مطلوبی (۹۸/۰) برخوردار است. نتایج آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس ها ۹۴/۰ الی ۹۷/۰ بود. نتایج تحلیل عاملی تاییدی برای بررسی روایی سازه نشان داد ساختار پرسش نامه برازش قابل قبولی با داده ها دارد و کلیه شاخص های نیکویی برازش، مطلوب بودن مدل را تایید کردند.نتیجه گیری: براساس نتایح تحلیل عاملی تاییدی، مرتبه دوم عامل های درگیرکردن، حمایت حسی، عامل انطباق- غوطه وری و کیفیت رابط کاربری به ترتیب ۶۹، ۶۵، ۸۹ و ۷۱ درصد از واریانس حضور در محیط یادگیری مجازی را تبیین می کردند؛ بنابراین نتایج به دست آمده حاکی از روایی و پایایی مطلوب و قابل قبول بودن عوامل ساختاری نسخه ترجمه شده پرسش نامه حضور برای استفاده در پژوهش های مربوط به محیط های مجازی در بین فراگیران ایرانی است.

حضور, پایایی, روایی, استاندارد سازی, محیط یادگیری مجازی