مرتضی مهرعلی تبار فیروزجایی - استادیار، مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری، سازمان برنامه و بودجه کشور، تهران، ایران .
غلامرضا گرائی نژاد - دکتری علوم اقتصادی، متخصص حوزه اقتصاد توسعه و آموزش

مسئله اصلی پژوهش حاضر، ناظر بر یکی از مهم ­ترین گام­ های تدوین برنامه توسعه است که از آن تحت عنوان «نظام ­نامه تدوین برنامه توسعه» یاد می ­شود. این نظام­ نامه به کلیه فرآیندها و عملیات سازمان ­یافته­ ای گفته می ­شود که دربرگیرنده مراحل تهیه، تدوین و تصویب و ابلاغ برنامه است. لذا با عنایت به اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف «تعریف و تبیین عناصر نظام ­نامه تدوین برنامه هفتم توسعه؛ از رهگذر بررسی فراتحلیلی مطالعات هفتاد سال برنامه ­ریزی توسعه» سعی بر آن دارد تا نظام ­نامه­ های برنامه­ های توسعه پیشین را از منظر ساختاری – محتوایی واکاوی نموده و در خصوص مفاهیم و گزاره ­های مندرج در آن ها به بحث و کنکاش بپردازد. جامعه هدف این پژوهش مجموعه مطالعات هفتاد سال برنامه­ ریزی توسعه است و استخراج گزاره ­ها تا حد اشباع نظری ادامه یافته است. پس از استخراج گزاره­ ها آن ها به شیوە تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرائی تجزیه و تحلیل شده ­اند. در واقع داده ­های پژوهش، به واحدهای معنی تقسیم و سپس با فشرده ­سازی خلاصه شده­ اند. در نهایت با شیوە استقرائی طبقات فرعی استخراج و مضمون­ های اصلی از آن ها انتزاع شده ­اند. تحلیل یافته ­ها نشان می­ دهد که مضامین استخراج شده را می ­توان در دسته­ های اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی،  محیطی – آمایشی، نهادی – ساختاری و نظام ­ریزی دسته­ بندی نمود که در نظر داشتن آن برای تدوین برنامه هفتم مهم است. هم چنین با روی­ هم ­گذاری و با استفاده فصل مشترک مضامین استخراج شده جهت ­گیری­ های هشت­ گانه بدست آمد که سمت ­و سوی کلی برنامه هفتم توسعه را نشان­ می ­دهد. در نهایت ذیل هریک از جهت ­گیری­ های استخراج شده، سیاست­ ها و الزامات آن ها متناسب با یافته ­های پژوهش ارائه شده است.

برنامه های توسعه, نظام نامه, برنامه ریزی توسعه, فراتحلیل, جهت گیری توسعه