منصوره شفیعی - دانش پژوه حوزه علمیه و کارشناس قرآنی
محمد میرحسینی - دانشیار و مدیر گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

علامه طباطبایی یکی از مفسران بزرگ امامیه در دوران معاصر است که تفسیر وی از ابعاد گوناگون علوم و معیار قرآنی از اهمیت بسیاری برخوردار است. بررسی اختلاف قرائات، نقد و یا ترجیح یک قرائت بر قرائات دیگر یکی از آن موضوعاتی است که جایگاه ویژه ای در تفسیر المیزان دارد. راز جمله پیش نیازهای تفسیر قرآن در ا ختیار داشتن قرائت ابلاغ شده از سوی پیامبر (ص) است. از نظر علامه طباطبائی (ره) این قرائت اکنون در میان قرائت های مختلف پنهان است و به همین جهت برای بازیابی آن به قرائت های مختلف توجه کرده و با توجه به آنها تفسیر گران سنگ المیزان را نگاشته است. پژوهش در این موضوع نشان می دهد که نقد قرائت، ترجیح یک قرائت بر قرائت دیگر، عدم ترجیح یک قرائت بر دیگری، گاه به دلیل افاده معنایی یکسان و عدم اظهار نظر دربرابر دو یا چند قرائت و ذکر یک قرائت در تائید دیگاه تفسیری، مهمترین شیوه های علامه طباطبایی در مواجهه با اختلاف قرائات است. علامه با رد توانر قرائات و تنها مشهور دانستن آنها و منحصر ندانستن قرائت صحیح قرائت عاصم، به قرائت های دیگر نیز توجه دارد، چرا که به باور ایشان سه خصیصه صحت سند، موافقت با قواعد عربی و مطابقت با رسم مصحف در این قرائات وجود دارد. از نظر علامه، قرائن بازیابی قرائت پیامبر (ص) عبارت اند از: افصحیت، سیاق، آیات، قواعد صرفی، سازگاری با مفاد آیات، دلیل عقلی و نیز روایات، وی بر این باور است که معصومان (ع) به پیروی از قرائت مشهور فرمان داده اند و لذا از قرائت منسوب به آنان تنها به عنوان موید با تفسیر آیات استفاده می کند.

تفسیر قرآن، علامه طباطبائی (ره)، قرائت، اختلاف قرائات، تفسیر المیزان