محمدمهدی کریمی نیا - سطح چهار فقه و اصول حوزه علمیه قم، دکتری قرآن و حقوق از جامعه المصطفی (ع) العالمیه، استادیار وعضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
نجیب اله حکیمی - دکتری قرآن و حقوق از جامعه المصطفی (ع) العالمیه
مجتبی انصاری مقدم - دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد، پژوهشگر مطالعات قرآن و حدیث

در قرآن کریم دو دسته از آیات وجود دارد کهن بر «اصل قصاص» دلالت می کنند. دسته اول آیاتی است که به «اصل مقابله به مثل» به صورت کلی دلالت دارند که یکی از مصادیق آن مقابله به مثل در امور کیفری و جنایی است. دسته دوم آیاتی که مستقلا به خود مسئله قصاص مربوط می شود و در آنها قصاص نفس و اطراف و جراحات و همچنین فلسفه قصاص مطرح شده است. این مقاله با محوص قرار دادن آیات و دسته دوم به بررسی مسئله حیات بخش تشریع و فلسفه قصاص پرداخته است. برآیند این تحقیق نشان می دهد که تشریع مجازات قصاص در نظام حقوقی قرآن یک گام بسیار مهم در ایجاد یک نظام کیفری عادلانه بوده، آن هم در عصری که به علت کشته شدن یک انسان، جنگ و خونریزی بی رحمانه صورت می گرفت و به جای کشتن قاتل، دو یا چند نفر و حتی قبیله و طایفه ای را می کشتند. قرآن کریم با تشریح قصاص، عادلانه ترین راه را ارائه کرد و با اثبات قصاص از کشته شدن انسان های بی گناه جلوگیری کرده و ولی دم را مخیر نمود میان قصاص، عفو و گرفتن دیه. فلسفه و حمت قصاص برای حفظ یکی از مهمترین حقوق انسانی، یعنی «حق حخیات» تشریع شده است و حکایت از کمال توجه و نهایت ارج گذاردن به جان آدمی است. بر اساس آموزه های قرآنی، ک شتن یک انسان از رویی ظلم و تعدی به منزله کشتن تمام انسان ها است؛ همان گونه که احیای یک انسان به منزله کشتن تمام انسان ها است، همان گونه که احیای یک انسان به منزله احیای همه انسان هاست. تشریع قصاص به معنی انتقام جویی نیست و به منظور پیش گیری از تکرار ظلم و ستم بر اجتماع است و هدف آن عدالت خواهی و حمایت از سایر افراد بی گناه می باشد که به عنوان کارآمدترین شیوه برای جلوگیری از وقوع جرایم علیه تمامیت جسمانی افراد عمل می کند.

قرآن، قصاص، تشریع، مجازات، مشروعیت قصاص، فلسفه قصاص، حیات ناشی از قصاص