ابوالفضل قنبری - دانشیار گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی دانشگاه تبریز
ابوالقاسم تقی زادفانید - عضو هیات علمی/ دانشگاه تبریز
محمد آبار - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تبریز

منظور از آمایش سرزمین، رسیدن به مطلوبترین توزیع ممکن جمعیت، توسط بهترین شکل توزیع فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی در پهنه سرزمین است. امری که در برنامه های توسعه ایران تاکنون به طور جدی به آن پرداخته نشده و یا لااقل نمودهای خود را نشان نداده است و در این مجال به آمایش سرزمین به مثابه یک ضرورت پرداخته شده است. هدف تحقیق حاضر، بررسی علل و عوامل موانع تحقق طرح های آمایش در استان آذربایجان شرقی می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف، از نوع کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی و جهت گردآوری داده ها و اطلاعات از مطالعات اسنادی و میدانی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش شامل ۱۹۷ نفر از نخبگان علمی (اساتید دانشگاهی و دانشجویان دکتری، کارشناسی ارشد رشته های برنامه ریزی شهری، روستایی، برنامه ریزی منطقه ای و شهرسازی)، کارشناسان و متخصصان مدیریت شهری در استان آذربایجان شرقی است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های کمی مانند؛ معادلات ساختاری در نرم افزار PLS، رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج نشان داد، عامل اداری و مدیریتی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی و سازمان فضایی دارای مقادیر «متوسط» و عامل «برنامه های توسعه»، دارای مقادیر «قوی» برای تعیین قدرت پیش بینی مدل در مورد متغیرهای پنهان درون زا در زمینه های طرح های آمایش سرزمین در استان آذربایجان شرقی هستند. بنابراین، با توجه به بالا بودن مقادیر تمام مقادیر گفته می شود که شاخص «برنامه های توسعه» دارای بیشترین تاثیر در عدم تحقق طرح آمایش سرزمین در سطح استان آذربایجان شرقی دارد. همچنین، با توجه به آزمون تحلیل مسیر، بیشترین اثر کلی در زمینه اجرای طرح آمایش سرزمین مربوط به شرایط اجتماعی- فرهنگی با میزان اثر کلی (۳۰۵/۰) و شاخص نهادی با میزان اثر کلی ۲۰۶/۰ می باشد. همچنین، کمترین اثر کلی مربوط به شاخص مدیریتی و قانونی با میزان ۰۵۴/۰ می باشد.

آمایش سرزمین, موانع تحقق, مدل معادلات ساختاری, آذربایجان شرقی