احسان امرائی فر - کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دورود، ایران
سبحان حسنوند - کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، ایران

جایگزین های حبس در معنی عام در یک تقسیم بندی از لحاظ زمانی به جایگزین های پیش از محاکمه و جایگزین های پس از محاکمه تقسیم می شوند که به جایگزین دسته اول، جایگزین های بازداشت موقت و به جایگزین های دسته اخیر، جایگزین های کیفر حبس نیز گفته میشود. به عبارت دیگر، جایگزین های سلب آزادی در دو مرحله دادسر (قبل از محاکمه) و دادگاه (بعد از محاکمه) قابل تصور است. از آنجایی که بخشی از جمعیت زندانها را زندانیان منتظر محاکمه و بازداشت موقت تشکیل میدهند و قضات تمایل زیادی به استفاده از قرار بازداشت موقت دارند. بدین سبب، توصیه های بسیاری از حقوقدانان این است که از « بازداشت موقت » باید به عنوان آخرین حربه نگریسته شود و زمانی مورد استفاده قرار گیرد که قانونی معقول و ضروری باشد. در غیر این صورت توسل به آن غیرضروری است. چون اصل بر برائت متهم است مگر اینکه خلاف آن اثبات شود و بازداشت متهمین با اصل برائت، حق دفاع و نهادهای دیگر حقوق جزا همچون تعلیق که خود از حربه های موثر مبارزه با مجرمیت اند ناسازگار است. طرح اندیشه های جایگزین زندان و مکانیسم های کاهش جمعیت کیفری با رویکردی نوین به مقوله حبس و زندان، به عنوان الگویی کارساز و فایده مند جهت برون رفت از معضل تورم جمعیت کیفری، مورد استقبال واضعان عرصه سیاست جنایی قرار گرفته است. از میان موانع فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مجازات های جایگزین حبس، موانع فرهنگی از تاثیرگذاری بیشتری در اجرای مجازاتهای جایگزین حبس برخوردار است. اهم موانع فرهنگی شامل مواردی همچون نگرش نسبی حبسگرایانه قضات، نگرش حبس گرایانه عامه مردم و فقدان فرهنگ سازی است.

شخصی بودن مجازات، مجازاتهای جایگزین، حبس، حقوق کیفری ایران