مهدی حسینی - کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی

اطلاعات، نبض عملیاتی یک دستگاه تلقی می شود و همه نهادها، اعم از دولتی یا غیردولتی حتی در مقیاسی کوچکتر، نسبت به انتشار اطلاعات خود حساسیت دارند. افشاء اسرار حرفه ای اصطلاح رایجی است که ضمن داشتن صبغه اخلاقی، صبغه حقوقی نیز دارد که طبق ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی جرم شناخته شده است. اهمیت اطلاعات در مراکز نظامی، که وظیفه صیانت از استقلال و تمامیت ارضی هر کشوری را بر عهده دارند، دو چندان میشود و حساسیت نسبت به افشاء آنها، به هر طریقی که صورت بگیرد نیز دو چندان است و معمولا با مجازاتی شدیدتر از مجازات افشای اسرار حرفهای در مراکز غیرنظامی همراه است. قانونگذار ایران نیز به حکم همین حساسیت جنبه های مختلف و اشکال مختلف این عمل را در قانون مجازات اسلامی و قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح و قوانین متفرقه دیگر مورد توجه قرار داده و جرم انگاری نموده است. عنوان مجرمانه افشای اسرار و اطلاعات در امور نظامی بر حسب تابعیت مرتکب متفاوت است. بدین توضیح که، اگر مرتکب عمل مجرمانه مزبور تبعه کشوری باشد که اعمال مزبور را علیه آن کشور مرتکب میشود عمل وی خیانت به کشور نامیده می شود ولی اگر مرتکب، تبعه کشور خارجی باشد عنوان عمل وی جاسوسی خواهد بود. ولی قانونگذار ایران در استعمال این الفاظ دقت لازم را ندارد و در قانون مجازات اسلامی و قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح جرمی تحت عنوان خیانت به کشور دیده نمی شود و هر گونه افشای اسرار و اطلاعات یا تحصیل اطلاعات برای دولت خارجی به وسیله هر کسی که باشد، اعم از آن که مرتکب ایرانی باشد یا خارجی، تحت عنوان جاسوسی جرم انگاری شده است. در این مقاله، سعی شده است مصادیق مربوط به هر یک از دو عنوان در قانون مجازات اسلامی و قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح با قوانین دیگر با مفهوم مربوطه تطبیق و اشکال مختلف اعمال مزبور به طور مختصر مورد بررسی قرار گیرد.

جاسوسی، خیانت به کشور، تحصیل اطلاعات، افشای اطلاعات