رضوانه نجفی سوادرودباری - استادیار گروه معارف دانشگاه سیستان و بلوچستان

وحدت وجود از مسائل بغرنحی است که در مکاتب عرفانی مطرح است. این تحقیق درصدد توصیف مقایسه ای دیدگاه مکتب هندویی و عرفان اسلامی برآمده که عمق توجه دانشمندان جهان اسلام را بیان می دارد. در مکتب هندویی و در بین مسلمین سه تفسیر از وحدت وجود ارائه شده است: ۱. عالم یک وجود واحد شخصی است که هم اشیای عالم اجزای آن محسوب می شوند. این نظر را برخی از متکلمین اسلامی به عرفا نسبت داده اند. ۲. عالم یک وجود واحد شخصی است و کثرات و اشیای دیگر، موهوم و سرابی بیش نیستند. این نظر به برخی از صوفیه منتسب می باشد. دو تفسیر یادشده از وحدت وجود از کلمات مکتب هندویی نیز استفاده می شود. ۳. عالم یک وجود واحد شخصی بی نهایت و نامحدود است که جایی برای غیر نمی گذارد. کثرات، شئون و ظهورات آن وجود واحد شخصی اند. در این دیدگاه، اتصاف اختلاف کثرات - که یکی برتر از دیگری می باشد - اختلاف تشکیکی است. این تفسیر نظر اکثر عرفای مسلمان است و از کلمات عرفان هندویی نیز به دست می آید.

وحدت وجود، حیثیت تقبیدیه، سئون، ودانته