فریدون اکبری شلدره - دکترای زبان و ادبیات فارسی

در این جستار، با چهره ی دیگری از مقتل سرای روزگار قاجار، میرزا محمود فدایی، آشنا می شویم. فدایی سراینده ی مقتل منظوم و پدید آورنده ی بلندترین ترکیب بند عاشورایی در ادب فارسی، با رویکرد رثایی، واقعه ی عظیم عاشورا را به رشته ی نظم در آورد؛ آوازه و شهرت این عالم ادیب هم به همین سبب است. لیکن، فدایی از حوادث روزگار خود و مسائل کشورش نیز غافل نبوده است. نشانه ی این آگاهی و حساسیت به تحولات زمانه را فدایی با سرودن قصیده ی سینیه با ردیف ارس در بیان یورش سپاه روس به ایران و بی رسمی های آنان، آشکار کرده است. این قصیده ی تاریخی، که شصت و هفت بیت دارد؛ بیانگر تجربه ی زیسته و بی واسطه، در دل رخدادهای اجتماعی- سیاسی و برآمده از حال و هوای دو جنگ دولت روس با ایران است که همزمان با زیست و بود فدایی، روی داد. بازخوانی و بررسی آن، از این رو که سندی دست اول و زاییده ی روزگار خود است؛ از دید جامعه شناسی تاریخی متن، بسیار با ارزش است و فدایی را در ردیف پیشگامان ادبیات جهادی یا ادبیات پایداری، جای می دهد. فدایی در این قصیده ی سینیه، رویکردی سیاسی- انتقادی، و لحنی روایی دارد و با شمشیر زبان، بر سپاه روس می تازد و با چاشنی طنز و طعنه و آمیخته به غیرت و خشم، از خیانت و وطن فروشی برخی افراد نیز فریاد برمی آورد.

ادبیات جهادی، ادبیات پایداری، جنگ های ایران و روس، فدایی، قاجاریه، قصیده ی سینیه، میرفتاح، مقتل