یونس نیکوخصال - دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران
علی اکبر رسولی - استاد گروه اقلیم، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی – دانشگاه تبریز، دانشکده برنامه ریزی محیطی
داود مختاری - استاد گروه ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، دانشکده برنامه ریزی محیطی
خلیل ولیزاده کامران - استاد گروه سنجش از دور و GIS، دانشگاه تبریز، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی

بررسی اثرات خشکسالی بر منابع آب دشت های کشور در مدیریت بهینه منابع آب در بخش کشاورزی و منابع طبیعی بسیار حائز اهمیت می باشد. پدیده تغییر اقلیم با تغییر در میزان بارش و وقوع خشکسالی-های متوالی اقلیمی بر منابع آب زیرزمینی تاثیر می گذارد. شناخت و آگاهی از تاثیر زمانی بین دو پدیده ی خشکسالی و خشکسالی آب شناختی، می تواند به مدیران و برنامه ریزان بخش آب کمک زیادی کند. در طول سالیان متمادی، اثر خشکسالی بر روی منابع آبهای زیرزمینی کمتر مورد توجه قرار گرفته است، بدین منظور، در این پژوهش، با استفاده از شاخص استاندارد بارش و شاخص سطح استاندارد آب زیرزمینی تاثیر خشکسالی بر منابع آب زیرزمینی دشت مرند طی سال های آبی۸۱-۱۳۸۰ تا ۹۶-۱۳۹۵ مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، داده های مربوط به ۸ ایستگاه هواشناسی در دشت مرند مورد مطالعه قرار گرفت و با استفاده از شاخص SPI روند خشکسالی در منطقه مورد مطالعه قرار گرفت نتایج نشان داد که در طول مدت مطالعه (۱۳۸۰-۱۳۹۷) سه دوره خشکسالی از زمستان ۱۳۸۴ تا آغاز سال ۱۳۸۸، تابستان ۱۳۹۰ تا پایان سال ۱۳۹۱ و زمستان ۱۳۹۵ تا تابستان ۱۳۹۷ اتفاق افتاده است. مناطق درگیر خشکسالی شامل شرق و مرکز منطقه مورد مطالعه بوده و غرب منطقه شاهد نزولات جوی بیشتری بوده است. برای بررسی وضعیت سطح آب زیرزمینی از شاخص SWI استفاده شد. این شاخص نشان داد از لحاظ زمانی و مکانی، خشکسالی بر اساس این شاخص منطبق بر خشکسالی حاصل از شاخص SPI می باشد. نتایج این شاخص نمایانگر افزایش برداشت از سفره های آب زیرزمینی جهت جبران نیاز آبی دشت می باشد. بررسی داده ها نشان داد که این دو شاخص با فاصله زمانی یک فصل دارای هم بستگی در سطح ۱ درصد می باشند.

خشکسالی اقلیمی, آب زیرزمینی, شاخص SPI, شاخص SWI, دشت مرند