پروین ابوالحلاج - کارشناس ارشد تاریخ اسلام، دبیر آموزش و پرورش

هدف این مطالعه بررسی اوضاع اجتماعی و فرهنگی خوزستان عصر قاجار بر اساس سفرنامه های خارجی می باشد. مطالعات نشان می دهد که آب و هوا، تنوع فرهنگی، تلون ترکیب جمعیتی، واقع شدن در کنار خلیج فارس، وجود منابع عظیم اقتصاد کشاورزی، دامداری و صنعتی، وجود آثار فراوان تاریخی و میراث عظیم فرهنگی، واقع شدن در کنار مرزهای عثمانی از مهم ترین متغیرهای اثرگذار بر تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایالت خوزستان بوده است. در ضمن، بلایا و تهدیدات طبیعی و غیر طبیعی از جمله طاعون، وبا، سیل، زلزله، شورش های مستمر داخلی و حملات خارجی از عمده ترین عوامل عدم توسعه و رونق خوزستان در عرصه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بوده اند. در انجام این تحقیق از روش تحقیق تاریخی استفاده شده است که سعی دارد با نگاهی عینی به وقایع و حوادث مستند تاریخی که در منابع دست اول آمده به تبیین تاریخی موضوع بپردازد. به مانند سایر تحقیقات تاریخی، استفاده از منابع به ترتیب تقدم و تاخر و رجحان منبع از نظر جایگاه تاریخی سفرنامه نویسان و رعایت امانت و بی طرفی در نقل و تحلیل وقایع و روایات، به کار برده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که سیاحان و ماجراجویان با اقامت طولانی مدت یا گذر کوتاه از خوزستان، حاصل تجربیات خود را در قالب سفرنامه به یادگار گذاشتند که از جمله منابع ارزشمند برای شناخت هر چه بیشتر و بهتر این دیار در گذشته می باشند. عموم سفرنامه نویسان خارجی با اهداف سیاسی، اقتصادی، مذهبی و غارت میراث فرهنگی به خوزستان سفر کرده اند.

سفرنامه، قاجار، خوزستان، اجتماعی، فرهنگی