مرتضی کریمی نیا - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی همدان
شهروز جمالی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی همدان
سیاوش مرادی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی همدان

فرهنگ و ادبیات عامه با اعتقادات و باورهای کهن جوامع بشری پیوندی دیرپا دارد و شیوه زیستن و حیات مادی و معنوی توده مردم یک جامعه را باز می نمایاند و اصالت و پیشینه تاریخی و فرهنگی آن ها را به خوبی، تبیین می کند؛ بنابراین، سرمایه عظیمی است که یادگار ذوق هنری و احوال و روحیات مردم روزگاران گذشته است و سندی استوار در اثبات هویت ملی و فرهنگی اقوام بشری به شمار می رود. با وصف اینکه فرهنگ عامه به شکلی غیررسمی زندگی اشاره دارد، میزانی از فهم و درک مردم و نیز وضعیت جامعه را به تصویر می کشد. یکی از عناصر فرهنگ و ادب عامه، باورها و عقاید عامیانه است که از گذشته های بسیار دور تاکنون در فرهنگ اغلب ملل وجود داشته و هر قومی متناسب با فرهنگ و باورها و اعتقادات خویش به بررسی آن می پردازد. باورها و عقاید عامیانه در ادبیات رسمی نیز جای دارند. ازجمله شاعرانی که در شبه قاره هند به بررسی این باورها و عقاید عامیانه پرداخته است، بیدل دهلوی است. دیوان غزلیات بیدل این قابلیت را دارد که مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد؛ بنابراین در این جستار که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه ای انجام گرفته، نگارندگان بر آن هستند به بررسی این عقاید و باورهای جذاب بپردازد و عناصر ادب عامه آن ها را بیان نماید. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که بیدل دهلوی با توانایی و مهارت عناصر فولکلوریک را در غزلیاتش بکار برده است.

فرهنگ عامیانه (فولکلور)، باورها، عقاید، بیدل دهلوی، غزلیات