فاطمه نژادنیلی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جامع شوشتر

بدیهی است که تاریخ بیهقی، تاریخی بر مبنای روایات مستند، دقیق و صادقانه ابوالفضل بیهقی است اما از نگاهی دیگر تاریخ بیهقی روایتی ادبیست. تاریخ بیهقی در حقیقت یک رمان بزرگ تاریخیست که شامل تمامی عناصر سازنده رمان نیز می باشد. اثری که می توان آن را با شاخص های ساختاری و معنایی ادبیات داستانی امروز نیز مورد واکاوی و تطبیق قرار داد. این رمان بزرگ خود شامل داستان های متعدد و به همان میزان دارای تعدد عناصر داستانی است. آنچه از لابلای سطور و وقایع متنوع جلب توجه کرده و حس واکاوی مجدد را برانگیخته، پرداختن به ذکر واقعه ای بسیار کوتاه و متفاوت با روایات دیگر تاریخ بیهقی است. از مجلدات باقی مانده تاریخ بیهقی از میان همه وقایع تاریخی غزنویان، در لابلای همه داستان ها و توصیفات دقیق و روایات تو در توی ابوالفضل بیهقی به نمونه ای کوتاه برمی خوریم که در ساختار روایی خود تقریبا از هر جهت با مستندات گردآوری شده توسط بیهقی تفاوت هایی دارد. نمونه موردنظر ذکر سیل در مجلد هفتم است. جایی که به نظر می رسد بیهقی فارغ از هر نوع روایت وسواس گونه در به تصویر کشیدن تاریخ خاندانی محتشم، خود شاهدی مستقیم در روایت آزاد واقعه ای است که از جنبه مردم شناسی و علم جغرافیای تاریخی اطلاعاتی هرچند اندک اما موثر ارائه می دهد. پیش از پرداختن به تحلیل داستانی این روایت واقعی لازم می نماید تا تعاریفی هرچند مجمل از عناصر داستانی ارائه گردد؛ بنابراین ابتدا به تطبیق و تشریح واقعه سیل بر اساس عناصر اصلی و سازنده داستان می پردازیم سپس به عوامل دیگری که موجب بعد یافتن یک پلات داستانی بر پایه درون مایه ای (تم) مشخص می شود، خواهیم پرداخت.

ذکر سیل، ابوالفضل بیهقی، داستان، عناصر داستانی، روایت