مسعود عزت احمدی - استادیار بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
مجتبی حسن زاده - استادیار گروه مهندسی زراعت، واحد گناباد، دانشگاه آزاد اسلامی، گناباد، ایران
احد مدنی - استادیار گروه مهندسی زراعت، واحد گناباد، دانشگاه آزاد اسلامی، گناباد، ایران

به منظور مقایسه واکنش عملکرد گندم، جو و تریتیکاله به نیتروژن، یک آزمایش اسپیلیت پلات در مشهد و طی زراعی ۹۷- ۹۶ اجرا شد. عامل نیتروژن با دو سطح عدم محلول پاشی (N۱) و مصرف کود اوره ۴۶ درصد در مرحله گلدهی به میزان ۲۰ کیلو گرم در هکتار (N۲) در کرتهای اصلی و عامل نوع غله در کرتهای فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تیمار N۲ عملکرد دانه را به میزان ۱۲/۶ درصد افزایش داد که عمدتا ناشی از افزایش سهم فتوسنتز جاری در تشکیل عملکرد دانه از ۴۳/۶ به ۵۱/۲ درصد بود و ارتباط کمی با کارایی اختصاص ماده خشک ساقه به دانه داشت. همچنین تیمار N۲ علی رغم کاهش دادن معنی دار وزن هزار دانه سبب افزایش ۲۰/۹ درصدی تعداد دانه در سنبله و ۱۲/۹ درصدی وزن دانه در سنبله گردید. محلول پاشی نیتروژن سهم فتوسنتز جاری در تشکیل عملکرد دانه را از ۴۳/۶ به ۵۱/۲ درصد افزایش و سهم انتقال مجدد ماده خشک ساقه در تشکیل عملکرد را از ۷۲/۴ به ۴ /۵۳ درصد کاهش داد. تریتیکاله علیرغم داشتن شاخص برداشت یکسان با گندم، به دلیل داشتن عملکرد بیولوژیک بالاتر، ۱۳/۳ درصد عملکرد دانه بیشتری نسب به گندم داشت. مقدار فتوسنتز جاری در تریتیکاله ۴۶/۸ بیشتر از گندم بود ولی سهم نسبی ذخایر ساقه در تشکیل عملکرد اختلاف معنی داری نداشت. دلیل اصلی افزایش عملکرد تریتیکاله نسبت به گندم تعداد دانه در سنبله بیشتر بود و وزن دانه در این خصوص  تاثیر معنی دار نداشت. در جو وزن هزار دانه  نسبت به تریتیکاله ۱۰ درصد بیشتر بود ولی جو به دلیل ۶۱/۰ درصد تعداد دانه در سنبله کمتر نسبت به تریتیکاله عملکرد کمتری داشت. نتایج حاکی از آن است که وزن دانه تحت تاثیر فرایندهای جذب و انتقال نیتروژن قرار نمی گیرد و بیشتر تابع  فتوسنتز جاری است. بر اساس این نتایج توازن منبع -مخزن در تریتیکاله موجب عملکرد بیشتر این غله نسبت به گندم و جو شد. به نظر می رسد نیتروژن در مرحله گلدهی می تواند با جلوگیری از سقط شدن گلچه ها  و افزایش اندازه مخزن  و همچنین بهبود قدرت منبع از طریق افزایش فتوسنتز جاری عملکرد را در گندم و جو افزایش دهد.

انتقال مجدد ماده خشک, غلات, کوددهی, فتوسنتز جاری