واکاوی حوزه معنایی «علو» در قرآن کریم با محوریت واژه «عالین» و انطباق آن با خمسه طیبه

واژه «علو» و مشتقاتش در قرآن کریم همواره با دو رویکرد ممدوح و مذموم به کار رفته است. این واژه با معنای ممدوحیت با مفاهیمی چون «اسماء و صفات الاهی»، «پیامبران»، «فرشتگان مقرب» و با معنای مذمومیت با مفاهیم «استکبار»، «ظلم»، و «فساد» مرتبط است. در این پژوهش واژه «عالین» که در آیه ۷۵ سوره ص و در ماجرای سجده نکردن ابلیس بر حضرت آدم (ع) به کار رفته، به روش توصیفی تحلیلی با دو رویکرد معناشناسانه و نیز حوزه مباحث فلسفی کلامی ارزیابی شده است. برخی واژه «عالین» را فقط از جنبه معناشناسانه و به گونه وصفی و همسو با مفهوم «استکبار» معنا کرده اند، برخی دیگر علاوه بر رویکرد معناشناسانه، به شواهد ادبی و روایی نیز توجه کرده و در نتیجه آیه را در سیاق مدح دانسته و خمسه طیبه (ع) و ملائکه مهیمین را مصادیق «عالین» دانسته اند. بر اساس این دیدگاه، عالین افراد حقیقی دانسته شده اند که دارای مرتبه ای عالی تر از ملائکه مامور به سجود در برابر آدم بوده اند و امر به سجود به آنان تعلق نگرفته است. این دیدگاه به سبب برخورداری از ادله و شواهد بیشتر نسبت به دیدگاه اول از استحکام و اتقان بیشتری برخوردار است.

Keywords:

علو , عالین , خمسه طیبه (ع) , ملائکه مهیمین