ابوالفضل حاجی ملا حسینی - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد س
عباس بخشنده نصرت - استاد گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان
عباس ارغان - استادیار گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان

مدیریت نادرست، بهره برداری بی رویه از خاک، خصوصا کشت متوالی گیاهان زراعی در اراضی کشاورزی حوضه آبخیز چهل چای سبب کاهش بازده اقتصادی این اراضی شده است. به این ترتیب لزوم تجدید نظر در مدیریت کاربری اراضی زراعی یکی از راهکارهای مناسب افزایش در آمد حوضه های آبخیز می باشد. لذا به منظور بررسی اثرات اقدامات مدیریت کاربری اراضی در افزایش درآمد حوضه آبخیز از رویکرد مبتنی بر سناریوسازی و سناریوهای مدیریتی استفاده شده است. بر این اساس و در راستای اهداف مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز (IWM) که دارای ابعاد گوناگون اقتصادی،اجتماعی، فرهنگی و فیزیکی می باشند. تنهااز بعد اقتصادی و با تاکید بر دو نشانگر اقتصادی هزینه های متغییر و سود ناخالص چهار اقدام مدیریتی تراسبندی، آگروفارستری، باغکاری و کشت علوفه با استفاده از قواعد تدوین سناریو و کاربرد GIS در غالب 16 سناریوی مختلف و پس از محاسبه هزینه ها و سود ناخالص هر سناریو در یک دوره زمانی 50 ساله، با روش تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) و مقایسه با وضعیت موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد که سناریوی 16 (تراسبندی، آگروفارستری، باغکاری و کشت علوفه) بعنوان بهترین سناریو با افزایش سود ناخالص حوزه معادل 16/4 برابر وضع موجود و سناریوهای 12(باغ+آگروفارستری+تراسبندی)، 13 باغ+آگروفارستری+علوفه) و 6 (باغ+آگروفارستری) بعنوان دسته سناریوهای برتر انتخاب شده است. اما نکته قابل توجه اینکه سناریوی شماره 3 ( باغکاری) به تنهایی موجب افزایش سود ناخالص حوزه معادل 4/6 برابر وضعیت موجود می شود. و در تمامی سناریوهای برتر یکی از ارکان اصلی افزایش درآمد می باشد. از طرف دیگر علوفه کاری نیز علاوه بر ایجاد سود مناسب خصوصا در اراضی شیبدار، با توجه به کمبود مرتع در حوضه (164 هکتار) در رشد دامداری و افزایش تولیدات دامی تاثیر بسزایی خواهد داشت. بطور کلی به کمک این رویکرد برنامه ریزان و کلیه بهره برداران آبخیز قادر خواهند بود تا پس از آگاهی از نتایج اقدامات مختلف بر اساس اولویتها و محدودیتها ی موجود قبل از انجام هر گونه فعالیتی و تحمل هزینه و پیامدهای احتمالا ناخواسته، به انتخاب برترین سناریوها در بین سناریوهای ممکن نائل شوند.

سناریوهای مدیریتی، کاربری اراضی، سود ناخالص، استان گلستان