زینب کرکه آبادی - استادیار رشته جغرافیا وبرنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمن
مهناز مولائی - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسل

یکی از نیازهای اولیه جوامع که با توسعه اقتصادی واجتماعی دامنه گسترده تری پیدا کرده وامروزه جزء یکی از مظاهر اولیه تمدن به شمار می رود مسئله حمل ونقل است.حمل ونقل با همه فواید فوق العاده ای که برای بشریت دارد ،اما در عین حال صدمات وزیانهای قابل توجهی را نیز به همراه دارد.گسترش شبکه ارتباطات واحداث راههای جدید منجر به افزایش وقوع تصادفات گشته وعملاً آثار مفید این منافع را تحت تاثیر قرار می دهد.تصادفات ترافیکی از عوامل مهم مرگ ومیر وصدمات شدید جانی ومالی بوده وپیامدهای سنگین اجتماعی ،فرهنگی واقتصادی آن جوامع بشری را به شدت مورد تهدید قرار داده است.شبکه حمل ونقل زمینی ایران یکی از پر حادثه ترین شبکه های حمل ونقل در جهان است وتلفات انسانی وخسارات مادی آن هزینه های سنگینی را در بعد ملی بر پیکره جامعه وارد می کند.در کشور ایران استان سمنان با موقعیتی استراتژیک ارتباط بین 8 استان پهناور واقتصادی کشور را به وسیله 565 کیلومتر بزرگراه، 497 کیلومتر راه اصلی و 720 کیلومتر راه فرعی برقرار می کند عبور شاهراه ترانزیتی(تهران – مشهد) و پل ارتباطی استانهای شمالی با جنوبی و مرکزی کشور و وجود شبکه فعال راه شوسه و راه آهن ، گویای جایگاه استان سمنان در حمل و نقل می باشد.بزرگراه ترانزیتی تهران -مشهد به دلیل تمرکز اکثر قطبهای تجاری،صنعتی،فرهنگی وگردشگری در استانهای تهران ومشهد وبالاخص بارگاه امام رضا (ع) از اهمیت ویژه ای برخوردار است.استان سمنان دارای بیشترین طول راهها به جمعیت است وبا نرخ 6/99 تعداد تصادف به هزار نفر جمعیت در سال 85 دارای بیشترین تعداد تصادفات نسبت به جمعیت استان می باشد که نشان از وضعیت بحرانی استان به لحاظ تصادفات دارد. دراین تحقیق سعی شده است تصادفات جاده ای محور ترانزیتی تهران -مشهد با نگرش جغرافیایی به منظور بررسی رابطه بین پدیده های جغرافیایی نظیر عامل انسانی، اقلیم وتوپوگرافی با استفاده از GIS مورد بررسی قرار گیرد. .با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS می توان به تجزیه و تحلیل تصادفات جاده ای وارتباط آن با عوامل جغرافیایی پرداخت ونواحی مخاطره آمیز راتعیین کرد. در این مقاله با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS نقشه پراکندگی تصادفات برمبنای عامل انسانی، نقاط حادثه خیز وتعدادروزهای وضعیتهای مختلف جوی محورهای مورد مطالعه تهیه شد. در استان سمنان با استفاده از نتایج نقشه ها این نتیجه به دست آمد که محور شاهرود –سبزوار با 33 % تصادفات دارای بیشترین تصادف بر مبنای عامل انسانی است. در زمینه نقش اقلیم در تصادفات جاده ای استان عوامل بارش، برف، یخبندان وباد مورد بررسی قرار گرفت که مشخص گردید محور های شاهرود-سبزواروسمنان -دامغان دارای فراوانی زیاد به لحاظ مخاطرات جوی می باشندواین یکی از دلایل تصادفات بالای این محور ها می باشد. به لحاظ توپوگرافی نیز محور سمنان -دامغان وبالعکس درمحدوده گردنه آهوان محور بحرانی می باشد.درمجموع می توان عنوان نمود توزیع مکانی نقاط حادثه خیز وتصادفات از نظر عامل انسانی وسایر عوامل درمحورهای استان به طور مساوی توزیع نشده است وتوزیع تصادفات با برخی از عوامل جغرافیایی در محور مورد مطالعه متفاوت می باشد.

تصادف، جاده، عوامل جغرافیایی، سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، محور ترانزیتی تهران-مشهد