محمد رضا مسعود نژاد - عضو هیت عالمی دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
مجتبی خطیبی - کارشنای بهداشت محیط، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

متیل ترشری بوتیل اتر MTBEیک ماده اکسیژن دار کننده و افزودنی به بنزین است. این ماده با فرمولCH3O CH3(3) دربنزین های بدون سرب به کار گرفته میشود تا باعث احتراق بهتر سوخت گردد و در نتیجه حذف ترکیبات تترااتیل و تترامتیل سرب که جهت بهسوزی شوخت استفاده می شود موجبات کاهش آلودگی هوا از ترکیبات آلی سرب دار را فراهم نماید. این ماده دارای حلالیت بالا در آب و خاصیت تجزیه پذیری بیولوژی بسیار کمی است در نتیجه نشت ترکیبات بنزین حاوی ماده فوق از طریق مخازن زیر زمینی موجود در پمپهای بنزین می تواند باعث انتشارآلودگی در منابع آبهای زیر زمینی و یا خطر آلودگی چاههای آب قابل شرب د رشهرها داشته باشد. هدف از این تحقق در مرحله اول مشخص کردن محل 107 جایگاه توزیع کننده سوخت در تهران میباشد، که از این تعداد 22 جایگاه توزیع گاز مایع را انجام داده و از لیست انتخاب ،حذف شدند سپس محل جایگاههای فوق بروی یک نقشه 1:35000 انتقال یافت. با مطالعه نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی حوزه تهران و بررسی روند حرکت آبهای زیرزمینی از روی این نقشه ها وضعیت روند حرکتی منابع آبهای زیرزمینی مورد مطالعه قرار گرفت. در این مرحله با توجه به اطلاعات جمع آوری شده از شرکت آب و فاضلاب استان تهران تعداد 384 حلقه چاه در وسعت 2500 کیلومتر مربعی شهر تهران شناسایی و بروی نقشه ها جانمائی شدند. با انطباق این دو نقشه بروی یکدیگر چاههای عمیق در معرض خطر در شهر تهران مشخص گردیده از این محلها نمونه برداری آب آشامیدنی انجام گردید. ظروف نمونه برداری از جنس PVCویکبارمصرف به حجم یک لیتر انتخاب و با روش استاندارد نمونه برداری انجام شده و در دمای 5 درجه سانتیگراد به آزمایشگاه انتقال داده شد. مجموع محلهای انتخاب شده 55 ناحیه بوده که از هر ناحیه 4 نمونه برداشت و سپس با اختلاط 4 نمونه نهایی برای منطقه منتخب به آزمایشگاه فرستاده شد و با دستگاه گاز کروماتوگرافی همراه با دتکتور FIDمورد سنجش قرار گرفت و با توجه به اینکه سه ناحیه از مناطق نمونه برداری شده مقادیری قابل سنجش اما کمتر از حد استاندارد آلودگی نشان دادند. در مرحله پایانی برای هر ناحیه مشکوک 5 نمونه آب مستقل تهیه و مجدداً مورد سنجش قرار گرفت که نتایج آزمایش مرحله دوم منفی بوده. به این ترتیب نتایج بدست آمده کنونی نشان می دهد که با گذشت 2 سال شروع طرح بنزینهای بدون سرب در سطح شهر تهران درحال حاضر منابع زیرزمینی این شهر هیچگونه آلودگی به ماده فوق الذکر را نشان نداده اند. اما نشان آلودگی در برخی مناطق هر چند که کمتر از حد استاندارد بوده است احتمال خطر آلودگی در این مناطق را افزایش می دهد.نتیجه گیری نهایی این آزمایشات دوره ای MTBE از کلیه مناطق در معرضخطر توسط شرکت آب و فاضلاب استان تهران برای حفاظت از کیفیت آب آشامیدنی این شهر امری لازم و حیاتی به شمار می آید.

متیل ترشری بوتیل اتر ، MTBE ،منابع آبهای زیر زمینی، پمپ بنزین، دستگاه گاز کروماتوگرافی